اکنون که پاندمی کرونا رو به آخر است، مسافرت مردم به نقاط گوناگون جهان علتشده تا بیماری جدیدی به نام آبله میمون گسترش یابد. این بیماری بر تاثییر ویروس آبله میمون منتقل میبشود و شیوع بسیاری در آفریقا دارد، اما در دیگر مناطق جهان نیز دیده میبشود. علائم این بیماری نادر همانند آنفولانزا می باشند و امکان پذیر تا هفتهها از بین نروند. از آنجایی که درمان شناختهشدهای برای آن وجود ندارد، خوب است که علائم، شدتبخشیدن به بهبودی و راه حلهای پیشگیری از آن را بشناسید. با ما همراه باشید.
آبله میمون چیست؟
آبله میمون (monkeypox) شیوع بسیاری ندارد و با ویروس آبله میمون منتقل میبشود. فرد بیمار جوش و علائمی همانند آنفولانزا را توانایی خواهد کرد. این بیماری، همانند بیماری معروف آبله، با ویروسی از خانواده اورتوپاکسویروس (orthopoxvirus) تشکیل میبشود.
این بیماری در سال ۱۹۵۸، وقتی که یک بیماری همانند آبله بین میمونهای آزمایشگاهی گسترش یافت، شناسایی شد. انتقال آن عموما از طریق تماس فرد با جوندگان صورت میگرفت، اما بعضی اوقات هم از تماس پوستی با فرد آلوده منتقل میشد. اکنون، دو نوع شناختهشده از ویروس ام پاکس وجود دارد که کلاد (clade) نامیده میبشود. یک نوع از این بیماری در آفریقای مرکزی کشف شده است که به آن کلاد ۱ (Clade I) حرف های میبشود. نوع دیگر آن نیز در غرب آفریقا مشاهده شده است که کلاد ۲ (Clade II) نام گرفته است. همهگیری آبله میمون بین سالهای ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳با سویه دوم از کلاد دوم (Clade IIb) شیوع اشکار کرده است؛ این سویه نسبت به نوع آفریقای غربی خفیفتر است.
آیا آبله میمون قابل درمان است؟
خبر خوب آن است که بیماری آبله میمون را میتوان ازجمله بیماریهای خودمحدودشونده دانست؛ به عبارت دیگر، این بیماری بهمرور زمان و بدون نیاز به درمان خاصی بهبود خواهد یافت. علائم آبله میمون در عرض ۲ تا ۴ هفته خود به خود درمان خواهد شد و تنها کافی است که بیمار در این زمان، زیرنظر پزشک متخصص باشد.
در طول زمان بهبودی، مصرف مایعات زیاد الزامی است. این چنین، پزشک متخصص امکان پذیر انواع آنتیبیوتیک را برای جلوگیری از عفونتهای ثانویه تجویز کند. هرچند که بیماری آبله میمون را نمیتوان بیماری کشندهای دانست؛ اما بههرحال، باید آن را جدی گرفت. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، این بیماری را با شدت بیشتری توانایی خواهند کرد.
مقدار شیوع آبله میمون چه مقدار است؟
خوشبختانه، شیوع آبله میمون اکنون، زیاد کم است و میتوان آن را ازجمله بیماریهای نادر دانست؛ یقیناً باید این نوشته مهم را در نظر داشت که شمار مبتلایان به این بیماری در آفریقا رو به افزایش است و بهتازگی، آبله میمون در مناطقی دیده شده است که پیشتر، گزارشی از ابتلا به این بیماری در آن مناطق وجود نداشته است.
چه افرادی زیاد تر در معرض آبله میمون می باشند؟
در آفریقا، زیاد تر مبتلایان به این بیماری، افراد زیر ۱۵ سال می باشند. در خارج از آفریقا، بهخصوص در آمریکا و اروپا، این بیماری زیاد تر در مردان همجنسگرا دیده شده است؛ یقیناً این بیماری فقط محدود به این دسته از افراد نیست و تعداد بسیاری از آمار مبتلایان، مربوط به دیگر افراد است. در واقع، همه افراد در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
علائم آبله میمون چه می باشند؟
علائم آبله میمون امکان پذیر از ۱ تا ۲۱ روز بعد از ابتلا به ویروس، خود را نشان دهد؛ یقیناً در زیاد تر اوقات، سپس از ۱هفته میتوان علائم را مشاهده کرد. علائم این بیماری طبق معمول ۲ تا ۴ هفته باقی خواهد ماند و سپس از آن، رو به بهبودی خواهد رفت. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفتری دارند، امکان پذیر برای زمان طویلتری از علائم این بیماری رنج ببرند.
ازجمله با اهمیت ترین علائم آبله میمون میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کهیر یا راش پوستی؛
- تب؛
- لرز؛
- گلودرد؛
- سردرد؛
- درد عضلانی؛
- درد کمر و پشت؛
- خستگی و انرژی کم؛
- غدد لنفاوی متورم.
بثورات پوستی ناشی از آبله میمون، در ابتدا سطحی صاف دارند، رنگشان طبق معمولً قرمز است و تنها اندکی ورم دارند. این برآمدگیهای کوچک امکان پذیر با درد نیز همراه باشند که در مرحله بعدی، به تاولهای چرکی تبدیل خواهند شد. در نهایت، چرک این تاولها خالی میبشود، تاولها زخم میبشود و پوستهای قهوهایرنگ روی آنها راه اندازی خواهد شد. همانند یک زخم معمولی، این پوسته قهوهای نیز سپس از مدتی خواهد افتاد.
تاولها امکان پذیر در هر جایی از بدن مشاهده بشود؛ روی لبها، صورت، دستها، پاها و حتی نواحی تناسلی. کل فرایند ابراز بثورات پوستی تا خوب شدن و افتادن پوستههای قهوهایرنگ، امکان پذیر بین ۲ تا ۴ هفته طول بکشد.
علائم آبله میمون تنها محدود به این موارد نیست؛ برخی از افراد امکان پذیر علائم متغیری را توانایی کنند که ازجمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کهیر و بثورات پوستی، بدون باقی علائم (بعضی اوقات اوقات نیز ابتدا کهیرها ظاهر میبشود و بعداً باقی علائم ابراز اشکار میکنند.)؛
- علائم آنفولانزا، بدون کهیر پوستی (برخی از افراد امکان پذیر هیچ زمان دچار کهیر پوستی ناشی از آبله میمون نشوند.)؛
- ابراز سبک بثورات روی همه نواحی پوست که شدت برآمدگیها و تاول در آن زیاد کمتر است.
راه های انتقال آبله میمون
بیماری آبله میمون از طریق تماس پوستی با فرد مبتلا منتقل میبشود. این چنین، تماس با حیوان آلوده به این ویروس نیز میتواند علتانتقال بیماری بشود. بهصورت دقیق، راه حلهای انتقال این بیماری را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
تماس فیزیکی انسانها که خود شامل موارد زیر میبشود:
- تنفس؛ برای مثالً سخن بگویید کردن یا نفس کشیدن نزدیک هم؛
- تماس پوستی، بهخصوص در نواحی تناسلی و در زمان رابطه جنسی؛
- تماس بزاق فرد با فرد دیگر؛ همانند بوسیدن یا تنفس دهانبهدهان؛
- تماس دهان با پوست؛ همانند بوسیدن یا در زمان رابطه جنسی؛
- قطرات تنفسی یا آئروسلها (ذرات معلق در هوا) در فاصله نزدیک افراد.
- حیوانات بیمار؛ برای مثال در زمان شکار، قصابی کردن یا پختن غذا با گوشت آنها؛ گزیده شدن یا زخمی شدن بدن با دعوا حیوان بیمار؛
- اجسام و اشیا؛ همانند دست زدن به ملحفه یا لباس فرد بیمار، زخمی شدن با سوزن آلوده یا حتی در زمان تتو کردن پوست؛
- بارداری؛ چون در بدن مادر آلوده به این بیماری، جنین نیز آلوده میبشود.
پوست زخمی، سطوح مخاطی و این چنین تماس تنفسی، ازجمله رایجترین راههای انتقال آبله میمون در بین افراد به حساب می اید. وقتی که یکی از اعضای خانواده یا شریک جنسی فرد، آلوده به این بیماری باشد، باقی افراد نیز به آن مبتلا خواهند شد. افرادی که با شرکای جنسی متعدد در ربطاند، زیاد تر در معرض این بیماری قرار دارند.
تشخیص و درمان آبله میمون
از آنجایی که آبله میمون بیماری نادری است، امکان پذیر پزشک شما ابتدا بیماریهایی همانند سرخک یا آبلهمرغان را در نظر بگیرد.
ازآنجاییکه ابتلا به آبله میمون زیاد نادر است و ازسویی، این بیماری تشابه بسیاری با بیماریهایی همانند آبله مرغان یا سرخک دارد، تشخیص آن گاه میتواند زیاد دشوار باشد. زیاد از اوقات، پزشک امکان پذیر این عارضه را با بیماریهای فرد دیگر همانند عفونتهای باکتریایی پوست، گال، هرپس، تبخال یا دیگر بیماریهای پوستی جنسی و حتی آلرژی دارویی نادرست بگیرد.
افراد بزرگسال امکان پذیر در کنار ابتلا به بیماری آبله میمون، دچار برخی از بیماریهای پوستی دیگر همانند هرپس نیز باشند. این چنین، در کودکان امکان پذیر این بیماری را با آبله مرغان نادرست بگیرند؛ به همین علت، پزشک متخصص باید از تفاوت آبله مرغان با آبله میمون بهخوبی آگاهی داشته باشد.
برای تشخیص دقیق آبله میمون در افراد، طبق معمولً مثالبرداری و تست PCR بهترین راه است.
آزمایشگاه طبق معمولً با برداشتن نمونه بافت از ضایعات پوستی این بیماری (طبق معمولً زخمهای باز) کار خود را اغاز میکند. روی این نمونه بافت، تست عکس العمل زنجیرهای پلیمراز (PCR) یا همان تاثییر انگشت ژنتیکی انجام میبشود. این چنین، در کنار تست PCR، امکان پذیر برای تشخیص وجود ویروس آبله مرغان یا دیگر آنتیبادیها، از بیمار نمونه خون نیز بگیرند.
درمان بیماری آبله میمون و واکسن آن
اکنون، هیچ درمان ضدویروسی تأییدشدهای برای آبله میمون وجود ندارد. یقیناً، همان گونه که پیشتر نیز به آن اشاره کردیم، آبله میمون بیماری خودمحدودشونده است و اصلا به درمان نیاز ندارد. تنها درمانی که برای این بیماری وجود دارد، مراقبت از بثورات پوستی ناشی از آن، منفعت گیری از مسکن برای افت درد و این چنین، جلوگیری از افزایش عوارض جانبی ناشی از این بیماری است. این چنین، برخی از داروهای ضدویروسی میتوانند در درمان این بیماری مؤثر باشند.
هرچند که تا این مدت واکسنی برای جلوگیری از آبله میمون تشکیل نشده است، اما منفعت گیری از واکسن مخصوص آبله میتواند جانشین خوبی برای درمان باشد. این واکسن را باید حداکثر تا ۴ روز سپس از تماس با منبع آلوده به فرد تزریق کرد. تزریق واکسن در این فاصله وقتی، میتواند بهطور کامل از ابراز بیماری جلوگیری کند.
چنانچه واکسن بین ۴ تا ۱۴ روز سپس از ابتلا تزریق بشود، نمیتواند بهطور کامل جلوی ابراز بیماری را بگیرد، اما میتواند تا حد زیاد بسیاری از شدت علائم آبله میمون بکاهد. روش درمان آبله میمون در ایران نیز دقیقا به همین شکل انجام میبشود.
آبله میمون طبق معمول خودبهخود درمان میبشود و علائم آن ۲ تا ۴ هفته باقی میهمانند. زیاد تر افراد به درمان خاصی نیاز ندارند. پزشک بعد از تشخیص بیماری، شرایط شما را تحت نظر میگیرد و برای بهبود علائم و پیشگیری از کمآبی بدن تلاش میکند و آنتیبیوتیکهایی تجویز میکند که عفونتهای باکتریایی ثانویه را، در صورت ابراز، درمان میکنند.
اکنون هیچ داروی ضدویروسی برای درمان آبله میمون قبول نشده است. داروهای ضدویروس میتوانند در بهبودی پشتیبانی کنند، اما تا به حال بهگفتن درمانی برای این بیماری مورد پژوهش قرار نگرفتهاند.
نکات مراقبت از خود میانه ابتلا به آبله میمون
درصورتیکه فرد به بیماری آبله میمون مبتلا شده باشد، ملزوم است نکات مراقبتی خاصی را انجام دهد. این نکات برای پشتیبانی به فرایند درمان خود فرد و این چنین، جلوگیری از ابتلای اطرافیان واجب است. ازجمله نکات مراقبتی در زمان ابتلا به بیماری آبله میمون، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تا جای ممکن در خانه (در یک اتاق دربسته) بمانید و استراحت کنید.
- دستان خود را بهصورت مکرر با آب و صابون بشویید؛ بهخصوص قبل و سپس از دست زدن به ضایعات ناشی از این بیماری.
- در زمان وجود در بین افراد دیگر، از ماسک منفعت گیری کنید و این چنین، ضایعات بیماری را بپوشانید.
- وقتی که در خانه تنها هستید، پوست خود را خشک نگه دارید و ترجیحاً روی زخمها و ضایعات را نپوشانید.
- فضاهای مشترک را بهصورت مکرر ضدعفونی کنید و از دست زدن به اشیای حاضر در فضاهای مشترک خودداری کنید.
- برای شستوشوی ضایعات ناشی از آبله میمون، ترجیحاً از ترکیب آبنمک یا سرمهای نمکی منفعت گیری کنید؛ بهخصوص، اگر ضایعات در دهان باشد.
- برای بهبود بثورات پوستی از حمام سیتز (حمام نشیمن) یا حمام جوششیرین منفعت گیری کنید. این چنین، حمام با آب ولرم و نمک اِپسوم نیز سودمند خواهد می بود.
- برای افت درد ناشی از این بیماری، میتوانید از قرصهای مسکن بدون نسخه همانند استامینوفن یا ایبوپروفن منفعت گیری کنید.
- تاولهای ناشی از بیماری را دستکاری نکنید، نترکانید و نخارانید؛ این کار علتمیبشود که تاول به نقاط دیگر پوست نیز سرایت کند و علتعفونت بشود. این چنین، روال درمان بیماری نیز طویل و کند خواهد شد.
- از اصلاح موهای زائد در نواحی تاولها خودداری کنید؛ این کار میتواند جهت زخم شدن آن نواحی و انتقال تاولها به نقاط سالم پوست بشود.
پیشگیری از آبله میمون
بهترین راهکار برای پیشگیری از ابتلا به آبله میمون، تزریق واکسن آبله است. همان گونه که در قسمتهای قبلی اشاره کردیم، واکسن آبله میتواند تأثیر بسزایی در درمان و این چنین، افت علائم این بیماری داشته باشد. در کنار آن، افراد میتوانند راهکارهای پیشگیرانه زیر را نیز انجام بدهند تا گمان ابتلا به این بیماری را به حداقل ممکن برسانند:
- خودداری از نزدیک شدن به حیوانات مبتلا به این بیماری یا لمس کردن آنها؛
- اجتناب از تماس فیزیکی با ملحفه و دیگر اشیایی که امکان پذیر به ویروس آلوده باشند؛
- پخت کامل گوشت یا دیگر مواد غذایی در زمان آشپزی؛
- شستوشوی مداوم دستها با آب و صابون در طول روز؛
- خودداری از تماس فیزیکی یا نزدیک شدن به افرادی که امکان پذیر آلوده باشند؛
- خودداری از رابطه جنسی با شرکای نامطمئن و برقراری رابطه جنسی امن و منفعت گیری از لوازم مراقبتی همانند کاندوم؛
- منفعت گیری از ماسک در زمان وجود در مکانهای عمومی؛
- تمیز کردن و ضدعفونی سطوحی که افراد بهطور مکرر آن را لمس میکنند؛
- منفعت گیری از لوازم حفاظت شخصی در زمان مراقبت از افرادی که به این ویروس مبتلا شدهاند.
طول بیماری و خطر آن
طبق معمول بهبودی این بیماری ۲ تا ۴ هفته طول میکشد. ملزوم است فرد مبتلا تا التیام جوشها تحت نظر پزشک باشد. اکنون، بیماری آبله میمون بر تاثییر ویروس غرب آفریقا تشکیل شده، که شدت کمتری دارد.
در زیاد تر موارد، علائم این بیماری بدون نیاز مداخله از بین میروال. با این حال، در برخی افراد، امکان پذیر یک عفونت ثانویه علتابراز عارضههای دیگر یا حتی مرگ بشود. نوزادان، کودکان و افرادی که ضعف ایمنی عرصهای دارند، زیاد تر در معرض علائم شدید و مرگ ناشی از آبله میمون می باشند.
عارضههای ناشی از این بیماری شامل عفونت ثانویه پوست، ذاتالریه، گیجی و بیماریهای چشمی است. در قبل، ۱ تا ۱۰ درصد افراد مبتلا به آبله میمون جان خود را از دست دادهاند. یقیناً باید در نظر داشته باشید که مقدار مرگومیر بیماری امکان پذیر در شرایط گوناگون و وابسته به عواملی همانند دسترسی به مراقبت پزشکی، متفاوت باشد. در کشورهایی که بهتازگی با همهگیری این بیماری روبه رو شدهاند تا این مدت مرگومیری ناشی از آبله میمون مشاهده نشده است.
چه افرادی در معرض ابتلا به آبله میمون قرار دارند؟
افرادی که با فرد مبتلا به این بیماری زندگی میکنند یا با او تماس نزدیک (از جمله تماس جنسی) دارند، یا افرادی که دائما با حیواناتی که امکان پذیر آلوده باشند سروکار دارند، زیاد تر در معرض ابتلا می باشند. کادر درمان نیز باید عمل های پیشگیری و مدیریت عفونت را انجام بدهند تا زمان مراقبت از مددجویان مبتلا از خود محافظت کنند. نوزادان، کودکان و افرادی که دارای ضعف ایمنی می باشند زیاد تر در معرض توانایی علائم شدید و در موارد نادر، مرگ می باشند.
افرادی که واکسن آبله را دریافت کردهاند امکان پذیر دربرابر آبله میمون نیز ایمنی داشته باشند. یقیناً، افراد جوان کمتر این واکسن را دریافت کردهاند چون واکسیناسیون گسترده علیه آبله، بعد از ریشهکن شدن آن در سال ۱۹۸۰، متوقف شد. یقیناً حتی افرادی که واکسن آبله را دریافت کردهاند نیز باید برای محافظت از خود و دیگران نکات بهداشتی و ایمنی را مراعات کنند.
آبله میمون در چه کشورهایی دیده میبشود؟
برای دهههای متوالی، آبله میمون زیاد تر در آفریقا یافت میشد. با اینحال، بعضی اوقات اوقات نیز در کشورهای دیگر، از جمله ایالات متحده آمریکا، دیده میشد. در بهار سال ۲۰۰۳، اولین همهگیری آبله میمون در خارج از آفریقا و در ایالات متحده آمریکا دیده شد. صادرات حیوانات آلوده از غنا به آمریکا علتگسترش عفونت شد.
اکنون این ویروس در چندین سرزمین دنیا گسترش یافته، در حالی که در قبل در این مکانها، که شامل اروپا، قاره آمریکا، آفریقا، غرب اقیانوس آرام و کشورهای شرق مدیترانه میبشود، یافت نمیشد. آمار ابتلا به آبله میمون حتی در تکههایی از آفریقا نیز نسبت به قبل اغاز بیشتری یافته، برای مثال نیجریه، کنگو و جمهوری مرکزی آفریقا. بنابر گزارش ایرنا تا بحال (مرداد ۱۴۰۱) موارد رسمی از شیوع آبله میمون در ایران گزارش نشده است.
آیا باید دلواپس آبله میمون باشیم؟
ویروسهای DNA همانند آبله میمون طبق معمول ثابت می باشند و نسبت به ویروسهای RNA همانند کرونا، با شدت زیاد کمتری تکامل مییابند. دانشمندان تا این مدت در تلاشند که با مطالعه توالی ژنتیکی بیماران مبتلا، به تغییراتی که در ویژگیهای ویروس، برای مثال شدت یا واگیر بودن آن پی ببرند.
بنا بر باور دانشمندان، انتقال ویروسها از طریق حیوانات به انسانها شیوع بیشتری اشکار کرده است. علت این کار میتواند گسترش شهرسازی و ربط زیاد تر انسانها با حیوانات وحشی باشد. در واقع این قضیه علتشده تا عوامل بیماریزای نادر، زمانهای بیشتری برای گسترش در جوامع داشته باشند و راحتتر به مکانهای تازه سفر کنند.
این چنین اخیرا نسبت به دهه پیش، افراد زیاد تر سفر میکنند و به تکههای جدیدی از جهان میروال. یکی از دلایل گسترش آبله میمون به دیگر نقاط دنیا نیز همین است. مبتلایان تازه امکان پذیر هیچگاه به کشورهای آفریقایی سفر نکرده باشند و این ویروس را از اطرافیان خود بگیرند.
مسئله مهم این است که با مراعات نکات بهداشتی مربوط به کرونا، یعنی نگه داری فاصله اجتماعی، استفاد از ماسک و شستن دستها و سطوح، میتوانید خطر ابتلا به این بیماری را افت دهید.
سخن پایانی
دو سال تازه بهعلت همهگیری ویروس کرونا برای همه سخت بودهاند و اکنون که افراد در حال برگشت به زندگی عادی خود می باشند، به نظر میرسد که آبله میمون در حال گسترش باشد. یقیناً خوب است در نظر داشته باشید که این بیماری زیاد نادر است و عموما از طریق روابط نزدیک منتقل میبشود. اگر از تماس با افراد مبتلا یا ناقل دوری کنید، دستهای خود را بشویید و در مناطق شلوغ ماسک بزنید، میتوانید بهسادگی از آبله میمون نیز پیشگیری کنید. علائم اولیه این بیماری شامل تب، لرز و بدندرد است. اگر بعد از چند روز فهمید جوشهای پوستی نیز شدید، با پزشک خود تماس بگیرید.
نویسنده متن مهم: مرضیه ناصری
بازنویسی و به روز رسانی: امیر هوشنگ فرجی
گامی برای تسلط شما بر تواناییهای برقراری ربط
هشدار! این نوشته فقط جنبه آموزشی دارد و برای منفعت گیری از آن ملزوم است با پزشک یا متخصص وابسته مشورت کنید. اطلاعات زیاد تر
