برچسب: سلامت روان

طبق معمول انسان‌ها بر پایه ایده باینری جنسیتی، از بدو تولد در یکی از ۲ دسته زن یا مرد گنجانده خواهد شد. اما تعداد بسیاری از آنها به‌مرور زمان در قلب و ذهن خود حس می‌کنند که کاملا مرد یا زن نیستند. هویت آنها در هاله ابهامی بین زن‌بودن و مردبودن مانده است. این افراد نان باینری نامیده خواهد شد. همراه ما باشید تا بدانیم نان باینری چیست و چطور باید با این افراد برخورد کرد؟

نان باینری چیست؟

برای جواب به سوال نان باینری چیست باید داسنت که هویت جنسیتی همه آدم‌های روی زمین را نمی‌توان در ۲ دسته زن و مرد گنجاند. برخی افراد، اصطلاحا نان باینری‌ها، هویت و نقش جنسیتی و ویژگی‌ها و صفاتی بین این دو دارند، یعنی هم زن هم مرد یا احتمالا هم نه زن و نه مرد!

فهمیدن این افراد از جنسیت خود امکان پذیر با ویژگی‌های بیولوژیکی که با آن متولد شده‌اند مطابقت نداشته باشد. یقیناً دقت کنید که هویت جنسی و گرایش جنسی افراد دو مقوله کاملا مجزاست. افراد غیر باینری همانند همه انسان‌های دیگر گرایش جنسی دارند و امکان پذیر دگرجنس‌گرا، هم‌جنس‌گرا، دوجنس‌گرا یا غیرجنس‌گرا باشند.

جنسیت کوئیر (Genderqueer)، غیرباینری (Non-binary) یا غیردوگانه چتر بزرگی برای تعداد بسیاری از انواع هویت‌های جنسی است که فقط در دسته زن و مرد نمی‌گنجند. مواردی همچون:

• جندر فلوید یا هویت جنسی شناور؛
• ای‌جندر یا بی‌جنسیت؛
• بای‌جندر یا دوجنسیتی؛
• دمی‌جندر یا نیمه‌جنسیتی (همانند نیمه‌دختر، نیمه‌پسر یا نیمه‌سیال)؛
• پن‌جندر یا همه‌جنسیتی.

احتمالا فکر کنید مفهوم غیرباینری اتفاق‌ای نوظهور و حاصل گرایش سبک زندگی امروزی به مدرنیته و غرب‌گرایی است، اما وجود این افراد در تاریخ به ثبت رسیده است، آن هم ۴ صده قبل از میلاد مسیح.

تفاوت نان باینری‌ها و ترنسجندر‌ها

سپس از آشنایی با معنی نان باینری، به گمان زیاد می‌سوال کرد نان باینری همان ترنسجندر است یا خیر. کلمه ترنسجندر برای افرادی به کار می‌رود که با کالبد مرد یا زن متولد خواهد شد و بعدا با انجام عمل جراحی تحول جنسیت، هویت جنسیتی خود را تحول خواهند داد. امکان پذیر زنی در جسم مرد باشد یا مردی در جسم زن.

همه افراد تراجنسیتی‌ غیرباینری نیستند. اگر فردی جنسیت خود را منحصرا مرد یا زن بداند و هیچ زمان خود را در هر ۲ دسته نبیند، کلمه ترنسجندر برای او به‌ کار می‌رود. در حالی که فرد نان باینری هر دو جنسیت را در وجود خود حس می‌کند.

تفاوت هویت و گفتن جنسیتی

هویت جنسیتی حس درونی فرد به جنسیتش است. کلماتی همانند مرد، زن، نان باینری، ای‌جندر و بی‌جندر همه انها برای توصیف هویت فرد به‌ کار می‌روال. باور کنید یا نه، دامنه انواع هویت‌های جنسی تا بی‌نهایت ادامه دارد.

گفتن جنسیتی شامل حرکت انسان، پوشش و حتی نحوه سخن بگویید‌کردن اوست. هنگامی فردی از لباس‌پوشیدن به‌سبک زنانه، مردانه یا آندروژین سخن بگویید می‌کند، در واقع گفتن جنسیتی خود را آشکار می‌کند.

تعداد بسیاری از ما این را همچون اصل پذیرفته‌ایم که اکثر افراد نان باینری در جامعه سراغ سبک و استایل آندروژین می‌روال، یعنی لباس و لوازمی که نشانگر ترکیبی از خصوصیات فیزیکی زن و مرد باشند. یقیناً این فکر درست نیست. زیاد از آنها امکان پذیر گفتن جنسیتی مردانه، زنانه یا ترکیبی از این دو داشته باشند.

با دقت به تفاوت این ۲ مفهوم، نمی‌توان هویت افراد را فقط با دقت به پوشش و ظاهر آنها تشخیص داد. فراموش نکنید هویت و گفتن جنسی انسان‌ها کاملا شخصی است و توصیف آنها کاملا به خود فرد بستگی دارد.

فهمیدن جنسیت همچون طیف

این فکر که جنسیت انسان‌ها همیشه و تحت هر شرایطی در یکی از ۲ دسته زن یا مرد جای می‌گیرد، نوعی ساختار اجتماعی است که در طول تاریخ برای اختلاف بین صفات بیولوژیکی زنان و مردان به‌ کار رفته است. اما ایده طیف جنسیت هم تقدم تاریخی دارد هم در علم زیست‌شناسی پذیرفته شده است. در تاریخ همیشه بوده‌اند افرادی که جنسیت آنها در ۲ مفهوم کلیشه‌ای زن و مرد نمی‌گنجیده است. وجود این مثالهای ناسازگار در طول تاریخ، عرصه خوبی برای فهمیدن تنوع هویت جنسی امروزی فراهم کرد.

حتی اگر از دید بیولوژیکی نگاه کنیم، جنسیت بشر همیشه لزوما دوتایی نیست. از هر ۲هزار نفر یکی با مشخصات «Intersex» متولد می‌بشود، یعنی فردی که به‌خاطر ویژگی‌های کروموزم‌ها و آناتومی بدنش منحصرا زن یا مرد نیست.

ایده دسته‌بندی هویت به ۲ دسته زن و مرد نادرست نیست، اما ناقص است. تعداد بسیاری از افراد با ترکیبی از مؤلفه‌های بیولوژیکی متولد خواهد شد که خارج از محدوده زن یا مردبودن است.

چالش‌های افراد نان باینری در جامعه

به‌رغم رخنه مدرنیته در تاروپود فرهنگ امروزی کل دنیا، تا این مدت هم افرادی با هویت‌های جنسی متفاوت با تبعیض‌ها و باورهای نادرستی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند؛ زیاد‌ها اعتقاد دارند این افراد اصلا وجود رسمی در جامعه ندارند، بی‌جنسیتی یا چندجنسیتی آنها ناشی از بیماری‌های روانی است یا فقط تشنه دقت‌اند و زیاد سریع از این مرحله عبور می‌کنند. در کنار صدمه‌ها و درد ناشی از این قسم تفکرات ناآگاهانه، تعداد بسیاری از این افراد با استرس زیاد ناشی از این موارد مواجه می باشند:

• تصمیم‌گیری درمورد اظهار نان باینری بودن و افرادی که این قضیه را با آنها در بین می‌گذارند؛
• افزایش اطلاعات اطرافیان درمورد هویت غیر باینری؛
• خطاب‌شدن با ضمایر نادرست؛
• حس نیاز به دفاع از هویت خود یا اثبات آن به جامعه.

افراد نان باینری را چطور خطاب کنیم؟

اکنون که فهمیدیم نان باینری چیست باید به سوالات جدی‌تری جواب دهیم. بهترین راهکار برای به‌چالش‌کشیدن کلیشه‌های جنسیتی، منفعت گیری از زبان خنثی و بی‌طرف در مکالمات روزمره است. منفعت گیری از ضمیر یا کلمه‌ای که زن یا مردبودن را القا کند، برای افراد نان باینری خشونت مبتنی بر جنسیت محسوب می‌بشود. انسان جایزالخطاست و تشخیص جنسیت افراد یکی از اشتباهاتی است که امکان پذیر چندین دفعه مرتکب شویم. در این حالت عذرخواهی کنید و برای جلوگیری از تکرار این نادرست، از زبان جنسیتی بی‌طرفانه منفعت بگیرید و برای افراد نان باینری این واژگان را جانشین کنید:

• به‌جای پسر، دختر، زن و مرد بگویید شخص، فرد، انسان.
• به‌جای خانم‌ها و آقایان بگویید مردم.
• به‌جای پسربچه و دختربچه بگویید کودک.
• به‌جای مادر یا پدر بگویید والد.
• به‌جای زن یا شوهر بگویید همسر.

مادامی که از این کلمات جانشین منفعت گیری می‌کنید، کلام شما به‌هیچ‌وجه برای افراد نان باینری آزاردهنده نخواهد می بود. یقیناً بهتر است در اولین ملاقات با این افراد از خودشان سوال کنید دوست دارند چطور خطاب شوند.

چطور به افراد نان باینری احترام بگذاریم و از آن‌ها حمایتکنیم؟

تعداد بسیاری از ما با این باور بزرگ شده‌ایم که در دنیا فقط ۲ جنسیت زن و مرد وجود دارد و هر چیزی خارج از این چارچوب برایمان تازه و غیرملموس است. برای همین احتمالا در اولین برخورد با افراد کوئیر آن‌طور که باید محترمانه حرکت نکنیم. در حالی که با دقت به نگاه قضاوتگر جامعه به این گروه از افراد، بهتر است حواسمان به چند مسئله جمع باشد:

۱. با ذهنی باز یاد بگیرید

اگر در حال مطالعه این مقاله هستید، یعنی شما آماده یادگیری درمورد‌ی هویت‌های جنسیتی گوناگون هستید. آگاهی، اولین قدم برای فهمیدن و پذیرفتن است. تلاش کنید منبع های معتبر را مطالعه کنید و ازمایش ها افراد نان باینری را بشنوید.

۲. هویتشان را بپذیرید

هنگامی فردی هویت خود را نان باینری معارفه می‌کند، او را باور کنید. از اظهارنظرهایی همانند “احتمالا این فقط یک مرحله است” یا “بعداً تحول می‌کنی” خودداری کنید. احترام به هویت افراد، اولین قدم برای تشکیل فضایی امن و پشتیبانی‌کننده است.

۳. درست خطابشان کنید

نام و ضمایر موردنظر فرد را بپذیرید و از آن‌ها منفعت گیری کنید. برخی افراد نان باینری نام خود را تحول خواهند داد؛ پرسیدن نام قبلی یا علت تحول آن، بی‌احترامی محسوب می‌بشود. اگر در رابطه ضمایرشان یقین نیستید، محترمانه سوال کنید یا از ضمایر خنثی همانند “آن‌ها/they” منفعت گیری کنید.

۴. حریم خصوصی آن‌ها را نگه داری کنید

هویت جنسیتی، یک نوشته شخصی است. مگر این که خودشان در جمعی خاص آن را آشکار کرده باشند، هیچ زمان بدون اجازه درمورد‌ی هویتشان با دیگران سخن بگویید نکنید. در تعداد بسیاری از جوامع، افشای هویت نان باینری می‌تواند افراد را در معرض تبعیض و صدمه قرار دهد.

۵. سوالات نامناسب نپرسید

پرسیدن سؤالاتی همانند “آیا دختر به دنیا آمدی یا پسر؟”، “چه وقتی فهمیدی که نان باینری هستی؟”، یا “برنامه‌ات برای آینده چیست؟” نه‌تنها الزامی نیست، بلکه امکان پذیر علتناراحتی بشود. اگر می‌خواهید حمایتگر باشید، زیاد تر شنونده باشید تا پرسشگر.

۶. به دیگران آموزش دهید

با به‌اشتراک‌گذاری منبع های معتبر و آگاهی‌بخشی در محیط‌های گوناگون، به فهمیدن بهتر جامعه نسبت به هویت‌های نان باینری پشتیبانی کنید. تشویق دیگران به منفعت گیری از زبان بی‌طرف و فراگیر، گامی مؤثر برای پذیرفتن زیاد تر است.

۷. از سیاست‌های ضدتبعیض حمایتکنید

حمایتاز قوانین و سیاست‌هایی که شرایط زندگی، تحصیل و کار را برای افراد نان باینری راحت‌تر می‌کند، گامی مهم در جهت برابری است. این حمایتمی‌تواند شامل امضا کردن دادخواست‌ها، شرکت در کمپین‌های آگاهی‌بخشی، یا همراهی در تحول قوانین باشد.

۸. مهربان و حمایتکننده باشید

هویت جنسیتی یک فرد، معیار خوبی یا بدی او نیست. با افراد نان باینری همان‌گونه حرکت کنید که انتظار دارید دیگران با شما حرکت کنند: با احترام، مهربانی و بدون قضاوت. یقیناً در عین پشتیبانی، حریم شخصی آن‌ها را مراعات کنید و از ورود به مرزهایشان خودداری کنید.

پرسشنامه خودکاوی هویت جنسی

اکنون که اشکار شد نان باینری چیست به سراغ یک پرسشنامه درمورد هویت جنسی برویم.

مقصد از این پرسشنامه پشتیبانی به شما برای تفکر عمیق‌تر درمورد هویت جنسی‌تان است.

این پرسشنامه یک ابزار تشخیصی قطعی نیست و تنها خود شما می‌توانید هویت جنسی خود را تعیین کنید. در صورت ابراز چالش‌های خاص با روانشناس خود مشورت کنید.

در ادامه برای هر یک از ۱۰ سوال زیر، جواب خود را بر مبنای مقیاس پنج گزینه‌ای انتخاب کنید:

• کاملاً ناموافق = ۰ امتیاز

• ناموافق = ۱ امتیاز

• نظری ندارم/خنثی = ۲ امتیاز

• موافق = ۳ امتیاز

• کاملاً موافق = ۴ امتیاز

سپس امتیازهای هر سوال را با هم جمع کنید.

سوالات پرسشنامه خودکاوی هویت جنسی

1. هویت قابل تعریف:
   آیا حس می‌کنید هویت جنسیتی شما به‌سادگی در قالب‌های سنتی مرد/زن قابل تعریف نیست؟

2. تناقض با قالب‌های سنتی:
   آیا توانایی کرده‌اید که تعابیر جنسیتی استاندارد برای شما مناسب نباشند؟

3. گفتن آزاد:
   آیا تمایل دارید هویت جنسیتی خود را بدون محدودیت‌های قالب‌های دودویی گفتن کنید؟

4. واژگان متنوع:
   آیا دوست دارید از واژگان و تعاریف متنوعی برای گفتن هویت خود منفعت گیری کنید؟

5. مقاومت در برابر انتظارات:
   آیا حس می‌کنید که انتظارات جامعه درمورد‌ی نقش‌های جنسیتی، بر شما تأثیر منفی گذاشته است؟

6. جستجوی نوآورانه:
   آیا به ایده‌ی کاوش در رابطه هویت‌های جنسیتی غیرسنتی علاقه‌مند هستید؟

7. فراتر از دودویی:
   آیا خود را به گفتن فردی می‌بینید که از چارچوب‌های دودویی جنسیتی فراتر رفته است؟

8. سیالیت هویت:
   آیا معتقدید که هویت جنسیتی یک مفهوم سیال و پویا است که می‌تواند تحول کند؟

9. فشارهای اجتماعی:
   آیا در روبه رو با انتظارات و فشارهای جامعه نسبت به هویت جنسیتی، حس محدودیت می‌کنید؟

10. اشتراک‌گذاری ازمایش ها:
    آیا دوست دارید ازمایش ها و دیدگاه‌های خود درمورد‌ی جنسیت را به اشتراک بگذارید و در او گفت‌وگوهای مربوط به این نوشته شرکت کنید؟

تفسیر نتایج

• ۰ تا ۱۵ امتیاز:
  امکان پذیر هویت شما زیاد تر در چارچوب‌های دودویی قرار گیرد. این بدان معنی نیست که نمی‌توانید به مرور زمان به ازمایش ها تازه روی آورید، بلکه اکنون حس راحتی بیشتری با تعاریف سنتی دارید.

• ۱۶ تا ۳۰ امتیاز:
  به گمان زیادً شما دچار یک فرآیند کشف هویت هستید؛ جایی که برخی از جنبه‌های شخصیت شما از قالب‌های سنتی فاصله دارد و برخی دیگر در آن وجود دارند. این مرحله می‌تواند شروعی برای بازدید‌های عمیق‌تر باشد. برای بازدید این مورد حتما از همراه یک روانشناس پشتیبانی بگیرید.

• ۳۱ تا ۴۰ امتیاز:
  نتایج مشخص می کند که تمایل شما به پذیرفتن و گفتن هویت‌های غیر دودویی زیاد بالا است. شما امکان پذیر بخواهید هویت خود را به گفتن نان باینری یا خارج از دودویی تعریف کنید. رای بازدید این مورد حتما از همراه یک روانشناس پشتیبانی بگیرید.

کلام آخر

با تصدیق و قبول انواع هویت‌های جنسیتی از جمله شخصیت کوئیر یا غیر باینری، فضایی برای ظهور تنوع جنسیتی و اسایش زندگی افرادی فراهم می‌کنیم که با تفاوت‌های بیولوژیکی متولد شده‌اند و به‌اندازه ما سهمی از این جهان دارند. فراموش نکنید هریک از ما نقش مهمی در ضمانت امنیت و حمایتاز این افراد ایفا می‌کنیم و نگاه ما به آنها تا حد بسیاری نگاه اطرافیانمان را شکل می‌دهد.

شما بگویید

شما چه اطلاعات فرد دیگر درمورد شخصیت نان باینری دارید؟ اگر تا‌به‌حال توانایی تعامل با این گروه از افراد را داشته‌اید، چشم به راه شنیدن توانایی‌های ارزشمندتان هستیم. احتمالا بتوانیم در کنار هم توانایی زندگی در این جهان را برای این افراد راحت‌تر کنیم.

به گمان زیاد شما هم همانند تعداد بسیاری از افراد، همۀ متخصصان بهداشت روان را شبیه هم می‌دانید. احتمالا هم برعکس، درمورد تفاوت آنها باهم چیزهایی شنیده‌اید؛ اما نمی‌دانید برای مشکلی که دارید دقیقا باید به کدام‌یک از آنها مراجعه کنید. در این نوشته با زبانی ساده می‌گوییم فرق روانشناس و روانپزشک و روانکاو و مشاور چیست تا یک بار برای همیشه در ذهنتان بنشیند.

فرق روانشناس و روانپزشک و روانکاو

پیش از هر چیز نگاهی مختصر داریم به فرق روانشناس و روانپزشک و روانکاو و یقیناً مشاور.

• روانشناس: متخصصی با مدرک روانشناسی که به بازدید حرکت، هیجانات و افکار می‌پردازد. او از راه حلهای گفتاردرمانی (روان‌درمانی) منفعت گیری می‌کند و حق تجویز دارو ندارد.
• روانپزشک: پزشک متخصص اعصاب و روان (روانپزشکی) که می‌تواند دارو تجویز کند و بیماری‌های روانی را از نظر زیستی بازدید و درمان کند.
• روانکاو: روانشناس یا روانپزشکی که در مکتب روانکاوی (همانند فرویدی) آموزش دیده و با تحلیل ناخودآگاه، ازمایش ها کودکی و هیجانات نهان به درمان مشکلات روانی می‌پردازد.
• مشاور: فردی که طبق معمولً در حوزه‌های خاصی همانند خانواده، ازدواج، تحصیل یا شغل آموزش دیده و راهکارهای کاربردی برای حل مشکلات اراعه می‌دهد، اما به درمان اختلالات روانی نمی‌پردازد.

هرکدام از این تخصص‌ها رویکرد متغیری دارند و بسته به نیاز فرد، نقش مهمی در سلامت روان ایفا می‌کنند.

جدول فرق روانشناس و روانپزشک و روانکاو و مشاور

فرق روانکاو و روانپزشک

1. مدرک تحصیلی:

• روانکاو: روانشناس یا روانپزشکی است که دوره‌های تخصصی روانکاوی (طبق معمولً فرویدی یا روانکاوی تحلیلی) را گذرانده است.
• روانپزشک: پزشک متخصص اعصاب و روان (روانپزشکی) است که بعد از پزشکی عمومی، تخصص روانپزشکی را دریافت کرده است.

1. روش درمان:

• روانکاو: بر تحلیل ناخودآگاه، بازدید ازمایش ها کودکی و کشف ریشه‌های نهان مشکلات روانی تمرکز دارد. درمان طبق معمولً طویل‌زمان و مبتنی بر او مباحثه است.
• روانپزشک: از دارودرمانی برای درمان اختلالات روانی منفعت گیری می‌کند و در صورت نیاز، روان‌درمانی نیز انجام می‌دهد.

1. حق تجویز دارو:

• روانکاو: ندارد.
• روانپزشک: دارد.

1. مناسب برای:

• روانکاو: افرادی که مشکلات روانی عمیق، اختلالات شخصیتی، یا نیاز به تحلیل درونی دارند.
• روانپزشک: بیمارانی با مشکلات روانی شدید همانند شیزوفرنی، اختلال دوقطبی، افسردگی شدید که نیاز به دارودرمانی دارند.

فرق روانکاو و روانشناس

1. مدرک تحصیلی:

• روانکاو: روانشناس یا روانپزشکی که در عرصه روانکاوی آموزش دیده است.
• روانشناس: دارای مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری روانشناسی، بدون الزام به آموزش روانکاوی.

1. روش درمان:

• روانکاو: به تحلیل ناخودآگاه، ازمایش ها کودکی و تأثیر آن‌ها بر روان فرد می‌پردازد. درمان طبق معمولً طویل مدت است.
• روانشناس: از راه حلهای مختلفی همانند رفتاردرمانی، شناخت‌درمانی و گفتاردرمانی برای تحول حرکت و بهبود حالت روانی منفعت گیری می‌کند.

1. حق تجویز دارو:

• روانکاو: ندارد.
• روانشناس: ندارد.

1. مناسب برای:

• روانکاو: افرادی که به تحلیل شخصیت، کشف ریشه‌های عمیق مشکلات و درمان‌های طویل مدت علاقه دارند.
• روانشناس: افرادی که به جستوجو درمان مشکلات روزمره روانی همانند اضطراب، افسردگی، وسواس و مشکلات رفتاری می باشند.

به کدام مراجعه کنیم؟

• روانکاو، روانشناس و روانپزشک هرکدام در جایگاه خود مهم می باشند.
• اگر مشکل شما شدید و نیازمند دارو باشد، روانپزشک گزینه مناسب است.
• اگر به تحلیل عمیق شخصیت و ریشه‌یابی مشکلات در ناخودآگاه نیاز دارید، روانکاو می‌تواند به شما پشتیبانی کند.
• اگر جستوجو راهکارهای عملی و گفتاردرمانی هستید، روانشناس انتخاب بهتری است.

آیا انتخاب نوع متخصص بهداشت روان مهم است؟

مسلما بله. تعداد متخصصانی که در عرصه‌های گوناگون بهداشت روان فعالیت می‌کنند واقعا زیاد است. روانپزشک (Psychiatrist)، روانشناس (Psychologist)، روانکاو (Psychoanalyst)، روان‌داروشناس (سایکوفارماکولوژیست (psychopharmacologist)) و مددکار اجتماعی (Social worker) فقط تعدادی از این متخصصان‌اند. هرچند هریک از این افراد با مشکلات روحی ـ روانی متغیری در درمان‌جویان سروکار دارند، بعضی اوقات در کارشان هم‌پوشانی دیده می‌بشود. با این حال این هم‌پوشانی بدان معنی نیست که می‌توان برای هر مشکلی به هرکدام از آنها مراجعه کرد. دلواپس نباشید. در انتهای نوشته به شما خواهیم او گفت که چطور می‌توانید مناسب‌ترین روان‌درمانگر را با دقت به نوع مشکلتان انتخاب کنید.

روان‌درمانگر؛ اصطلاحی کلی برای همۀ متخصصان بهداشت روان

واژه «روان‌درمانگر» کلمه فراگیری برای همه متخصصان بهداشت روان است که در عرصه درمان مشکلات اضطراب (Emotional)، استرس، مشکلات رابطه یا عادات ناسالم افراد آموزش دیده‌اند؛ به این علت روان‌درمانگر با دقت به تخصصی که دارد می‌تواند یکی از نقش‌های روانشناس ، روانپزشک ، روانکاو یا حتی مددکار اجتماعی را بپذیرد. روان‌درمانگران با افراد، زوج‌ها، گروه‌ها یا خانواده سروکار دارند و دوره‌های تخصصی را در عرصه روان‌درمانی گذرانده‌اند.

روان‌درمانی چیست؟

روان درمانی اصطلاحی فراگیر برای همۀ راه حلهای درمانی برای درمان‌جویان است که یا به اختلالات روان‌شناختی مبتلا می باشند یا با مشکلات مربوط به ذهن و روان درگیرند. رویکردهای مختلفی در روان‌درمانی داریم:

• درمان‌های رفتاری ـ شناختی؛
• درمان‌های روانکاوی؛
• درمان‌های روان‌پویشی؛
• روان‌درمانی خانواده و سیستمی؛
• هنر و بازی‌درمانی؛
• روان‌درمانی انسان‌گرایانه و تلفیقی.

روان‌درمانگر چطور به ما پشتیبانی می‌کند؟

روان‌درمانگر با دقت به نوع تخصصش، امکان پذیر برخی از کارهای زیر یا همۀ آنها را انجام دهد (برگرفته از کتاب «مقدمات راهنمایی و مشاوره» تاثییر دکتر شفیع‌آبادی):

• تحول حرکت مراجعه‌کننده: بر تاثییر تحول حرکت، کارکرد فرد هم بهتر می‌بشود و با رضایت‌خاطر بیشتری زندگی می‌کند؛
• بهبود کارایی شخصی او: یکی از مقصد‌های روان‌درمانی بهبود کارایی فرد است. بدان معنی که بتواند به امور گوناگون زندگی ضمانت عمل داشته باشد و در زمان و انرژی‌اش صرفه‌جویی کند؛
• پشتیبانی به حل مشکل: از آنجا که خود مراجعان نمی توانند به‌تنهایی مشکلات رفتاری خودشان را حل کنند، روان‌درمانگران می‌توانند از فنون گوناگون تحول حرکت به حل مشکل آنها پشتیبانی کنند؛
• فراهم سلامت مثبت روانی: برای این که فرد بتواند با دیگران و محیط سازگاری تشکیل کند و یاد بگیرد چطور مسئولیت بپذیرد و جدا گانه عمل کند؛
• پشتیبانی به مراجع برای تصمیم‌گیری و پیش‌بینی راه‌حل: با این کار مراجع یاد می‌گیرد چطور مشکل را شناسایی و راه‌حل‌هایی را پیش‌بینی کند؛
• پشتیبانی به مراجع نومید برای دست‌یافتن به معنی زندگی؛
• پشتیبانی به تشکیل روابط متقابل و انسانی با دیگران برای افرادی که نمی توانند ابراز وجود کنند.

روان‌درمانگران چه تحصیلاتی دارند؟

گفتیم روان‌درمانگران با دقت به تحصیلاتشان می‌توانند تخصص‌های مختلفی داشته باشند؛ برای نمونه، روان‌درمانگری که پزشک است، ابتدا در روانپزشکی تحصیل کرده و سپس سه یا چهار سال آموزش تخصصی روان‌درمانی می‌بیند. این افراد بیمارانی را که بیماری‌های وابسته به روانپزشکی دارند با راه حلهای روان‌درمانی درمان می‌کنند. به همین ترتیب می‌تواند روانشناس یا روانکاو باشد که در ادامه درمورد تحصیلات آنها هم سخن بگویید می کنیم.

خلاصه

به‌طور کلی به همۀ متخصصان بهداشت روان روان‌درمانگر می‌گوییم. روان‌درمانگر می‌تواند با دقت به تخصصی که دارد روانپزشک باشد و دارو تجویز کند یا با روان‌درمانی به درمان‌جو پشتیبانی کند.

روانپزشک ؛ درمان بیماری‌های روانی با دارو

روانپزشک در واقع پزشکی است که با افراد مبتلا به بیماری های روانی سروکار دارد. تخصص او در پیشگیری، تشخیص و درمان این بیماری‌ها است. روانپزشک‌ها پزشک محسوب خواهد شد، به همین علت می‌توانند دارو تجویز کنند. در نتیجه، افراد دارای مشکلات بالینی همانند اسکیزوفرنی و افسردگی شیدایی (اختلال دوقطبی) باید به روانپزشک مراجعه کنند، چون درمان این بیماری ها حتما به دارو نیاز دارد.

به‌گفتن مثالای دیگر، اگر فردی به‌علت سکته قلبی افسردگی گرفته باشد، می‌تواند به روانپزشک مراجعه کند، چون روانپزشک هم از سکته و هم از افسردگی فهمیدن درستی دارد.

روانپزشکی چیست؟

روانپزشکی علم بازدید مشکلات بهداشت روان، تشخیص، مدیریت و پیشگیری از آنهاست. روانپزشکی زیاد تر روی درمان با دارو تمرکز دارد و به همین علت بعضی اوقات به روانپزشک ها، که کار مدیریت و کنترل بیماری با داروها را انجام خواهند داد، روان‌داروشناس هم می‌گویند.

طبق معمول روانپزشکی با گفتاردرمانی سروکار ندارد؛ به این علت اگر لزومی برای گفتاردرمانی وجود داشته باشد، روانپزشک بیمار را به روانشناس یا روانکاو ارجاع می‌دهد. با این حال برخی از روانپزشکان که در دوره‌های تخصصی آموزشی شرکت کرده باشند روان‌درمانی را هم انجام خواهند داد.

روانپزشک چه تحصیلاتی دارد؟

روانپزشک مدرک پزشکی دارد و برخلاف روان‌درمانگرانِ دیگر از جمله روانشناس و روانکاو، می‌تواند داروهای مربوط به بیماری‌های روانی را تجویز کند. روانپزشک برای گذراندن دوره آموزش روانپزشکی، باید چهار سال در رشته پزشکی تحصیل کند و سپس، یک سال دوره کارآموزی (انترنی) و سپس از آن، حداقل سه سال آموزش تخصصی را به‌گفتن رزیدنت روانپزشکی بگذراند.

روانپزشک چطور به ما پشتیبانی می‌کند؟

روانپزشک آموزش دیده است تا مشکلات بهداشت روان را از دیگر بیماری‌های عرصه‌ای که امکان پذیر همزمان با علائم روانپزشکی ظاهر شوند از هم تفکیک کند. این چنین باید اثرات بیماری روانی بر دیگر بیماری‌های جسمی همانند بیماری های قلبی، سختی خون بالا و تاثییر داروها بر بدن همانند وزن، قند خون، سختی خون، خواب، کارکرد کلیه یا کبد را پایش و کنترل کند.

تعداد بسیاری از اختلالات روانی همانند افسردگی، اضطراب، ADHD (بیش‌فعالی) و اختلال دوقطبی تا حد بسیاری با داروها قابل‌درمان‌اند؛ یعنی تمرکز درمان زیاد تر روی کنترل با داروست. بعضی اوقات برای درمان یک بیماری روانی، دارو به‌تنهایی کافی است؛ اما در مواقعی دیگر به ترکیبی از دارو و روان‌درمانی یا مشاوره نیاز است. در این صورت امکان پذیر روانپزشک خودش روان‌درمانی را هم برایتان انجام دهد یا شما را به مشاور یا متخصصان فرد دیگر در عرصه بهداشت روان ارجاع دهد.

خلاصه

روانپزشکان طیف گسترده‌ای از مباحث مربوط به بهداشت روان، اعتیاد، سوءمصرف مواد و نظایر آنها را پوشش خواهند داد و به افرادی که مشکلات آنی همانند حملات پانیک (اختلال هراس)، افکار خودکشی یا حس غم و اضطراب طویل‌زمان سراغشان می‌آید پشتیبانی می‌کنند.

روانشناس ؛ رفتاردرمانی، گفتاردرمانی

روانشناس فردی است که به‌طور تخصصی در رشته روانشناسی تحصیل کرده باشد. فرق روانشناس با روانپزشک این است که روانشناسان برخلاف روانپزشکان پزشک نیستند و به این علت، صلاحیت تجویز دارو یا نوشتن نسخه و انجام عمل های پزشکی را ندارند. به همین علت زیاد ترِ روانشناسان زیاد تر با روانپزشک یا پزشک فرد دیگر که می‌تواند درمان پزشکیِ بیماری‌های روانی را انجام دهد همکاری می‌کنند.

روانشناس زیاد تر با مسائل اضطراب سروکار دارد تا با مشکلات بالینی. مسئله‌ای مهم را فراموش نکنید: افرادی که نزد روانشناس می‌روال «درمان‌جو» و افرادی که نزد روانپزشک می‌روال «بیمار» می باشند؛ برای مثال، فردی که می‌خواهد با مطمعن به نفس پایینی که دارد مقابله کند باید به‌جای روانپزشک به روانشناس مراجعه کند، چون از نظر جسمی مشکلی ندارد. آنها فقط باید درمورد یک‌سری مسائل با یکدیگر او مباحثه کنند. در حالی که اگر بیمار به اسکیزوفرنی مبتلاست، باید برای اصلاح اعتدال شیمیایی مغزش که به هم خورده است، دارو مصرف کند و به این علت نمی‌توان این بیمار را فقط با او مباحثه درمان کرد.

روانشناسی چیست؟

روانشناسی بازدید ذهن و حرکت افراد است: این که چطور فکر می‌کنند، چطور عمل می‌کنند، چطور عکس العمل نشان خواهند داد و چطور تعامل برقرار می‌کنند. روانشناسی در واقع همۀ جنبه‌های حرکت و افکار، احساسات و انگیزه‌های بنیادین این رفتارها را در نظر می‌گیرد. این رشته با کارکرد طبیعی ذهن در ربط است و مواردی همانند یادگیری، به‌یادآوردن و رشد روانشناختی طبیعی کودکان را بازدید می‌کند.

روانشناس چه تحصیلاتی دارد؟

در دوران کارشناسی، روشهای برسی و درمان اختلالات اضطراب را به دانشجویان آموزش خواهند داد. بعد از پایان این دوره، روانشناسان بالینی دوره انترنی یا کارآموزی را به آخر می‌رسانند که دو تا سه سال طول می‌کشد و سپس، آموزش‌های بیشتری را در راه حلهای درمان، نظریه روانشناسی و رفتاردرمانی می‌بینند.

روانشناسانی که این دوره را طی کرده باشند می‌توانند برای انجام مشاوره و روان‌درمانی، انجام تست‌های روان‌شناختی از جمله آزمون رورشاخ (Rorschach)، گفتار درمانی و درمان اختلالات روانی عمل کنند.

آنها می‌توانند پروتکل‌های تحقیقاتی را هم انجام بدهند. روانشناسانی که زیاد تر روی کارهای تحقیقاتی تمرکز دارند طبق معمول در محیط‌های دانشگاهی یا پژوهشی کار می‌کنند. برخی از روانشناسانی که به‌شکل خاص برای انجام کارهای بالینی (و نه تحقیقی) آموزش دیده‌اند دارای درجه علمی دکتریِ روانشناسی با گفتن PsyD می باشند و نه Ph.D.

روانشناسان می‌توانند در عرصه‌های مختلفی همانند بهداشت روان، روانشناسی آموزشی و شغلی تخصص اشکار کنند. در قسمت درمانی، روانشناسان در روانشناسی بالینی، مشاوره، روانشناسی قانونی یا روانشناسی سلامت تخصص می‌گیرند.

روانشناس چطور به ما پشتیبانی می‌کند؟

روانشناس می‌تواند طیف گسترده‌ای از موضوعات را پوشش دهد که شامل مسائل مربوط به سلامت روان، اختلالات رشد و استرس در روابط با دیگران می‌بشود. روانشناس با انجام تست، برسی و تحقیق می‌تواند دلایل برخی مشکلات را اشکار کند؛ برای نمونه، اگر کودک شما مشکل یادگیری یا اختلال رشد دارد، روانشناس با این تست‌ها می‌تواند دلایل آنها را روشن کند.

روانشناس به شما پشتیبانی می‌کند:

• فهمیدن کنید چرا مشکل دارید؛
• علل آن مشکل را شناسایی کنید؛
• محرک‌های تشدیدکنندۀ این مشکل را بشناسید.

خلاصه

روانشناس پزشک نیست و دارو تجویز نمی‌کند. راه حلهای درمانی‌ای که روانشناس از آنها منفعت گیری می‌کند زیاد تر روی گفتاردرمانی، انجام آزمون‌های روانشناسی و برسی آنها تمرکز دارد. مدیریت استرس، درمان اعتمادبه‌نفس ضعیف و اختلالات رشد در کودکان از جمله مواردی‌اند که می‌توانید برای درمان آنها به روانشناس مراجعه کنید.

روانکاو؛ ریشه‌یابی و درمان مشکلات روانی

روانکاوها روان‌درمانگرانی‌اند که از نظریه‌های فروید و دیگر نظریه‌پردازان علم روانکاوی پیروی می‌کنند. نظریه فروید می‌گوید علت بیماری‌های روانی خاطرات دردناک کودکی در ضمیر ناخودآگاه ماست. روانکاوها هم همانند روانشناسان طبق معمول با مسائل اضطراب سروکار دارند و دارو تجویز نمی‌کنند. با این حال فرق روانشناس با روانکاو در نوع رویکرد آنها برای درمان بیماری‌ها است. روانشناس طبق معمول با ریشه مشکلات افراد کاری ندارد، اما روانکاو عمیقا مشکلات درمان‌جو را بازدید می‌کند.

روانکاوی چیست؟

روانکاوی را اولین بار زیگموند فروید ابداع کرد. روانکاوی روشی است که در آن، ناخودآگاه فرد را برای یافتن منبع مشکلاتی که اکنون دارد کاوش می‌کنند. روانکاوها طبق معمول تعداد دفعات بیشتری با مراجعان خود ملاقات می‌کنند؛ یعنی به‌جای این که هفته‌ای یک بار بیمار را ویزیت کنند، ترجیح خواهند داد طبق معمول هفته‌ای سه تا پنج بار جلسه داشته باشند.

روانکاوی تنها روشی است که با ضمیر ناخودآگاه ما کار می‌کند و انگیزه‌ها و سازوکارهای دفاعیِ خارج از آگاهی ما را که علتخواهد شد الگوهای صدمه‌زننده را تکرار کنیم شناسایی می‌کند. کوچینگ (Couching)، تداعی آزاد (Free Association)، تجزیه‌وتحلیل رؤیا و انتقال (به‌معنی انتقال احساسات بیمار به روانکاو است) همه انها از اصول انحصاری روانکاوی‌اند که در رشته‌های دیگر وجود ندارند.

روانکاو چه تحصیلاتی دارد؟

روانکاو باید سپس از دریافت مدرک روانشناسی که درمورد آن سخن بگویید کردیم، آموزش‌های اختصاصی گسترده‌ای را در راه حلهای درمانی عمیق برای ریشه‌یابی مشکلات افراد ادامه دهد و آموزش‌های تخصصی را در این باره ببیند. دانشجویان روانکاوی خودشان هم باید تحت روانکاوی عمیق قرار بگیرند.

روانکاو چطور به درمان‌جو پشتیبانی می‌کند؟

برخی گمان می‌کنند روانکاوها فقط به سخن‌های درمان‌جو گوش خواهند داد و یک‌سری پیشنهاد‌ها یا نظرات را اراعه می‌کنند، در حالی که این‌طور نیست. این درمانگران، که بعضی اوقات به تحلیل‌گران رابطه‌ای شناخته خواهد شد، زیاد تر برای حل مشکلات حال حاضر افراد و با نحوه تأثیرپذیریِ آنها از تجارب قبل‌شان سروکار دارند. روانکاو بازدید می‌کند افراد چطور با راه حلهایی که فقط هراس و الگوهای جاری‌شان را تحکیم می‌کند و منحر به تعامل با دیگران بشود. روانکاو به‌جستوجو راه‌های تازه برای دیدن خودِ درون فرد است. رابطه درمانی یکی از این راه حلها است.

امروزه تعداد بسیاری از روانکاوها به‌سمت مدل‌های جدیدتر گرایش اشکار کرده‌اند که در اصل از تفکر مهم فروید برآمده، اما تغییرات بسیاری در آنها صورت گرفته است. در روانکاوی سنتی، بیماران حداقل سه بار در هفته با روانکاو جلسه داشتند و در طول درمان روی کاناپه‌ای دراز می‌کشیدند؛ در حالی که اکنون درمان‌جویان فقط یک یا دو بار در روان‌درمانی روانکاوی یا روان‌پویایی شرکت می‌کنند. حتی درازکشیدن روی کاناپه اختیاری است (برخی از روانکاوها اصلا از آن منفعت گیری نمی‌کنند).

خلاصه

روانکاو همانند روانشناس صلاحیت تجویز دارو را ندارد. راه حلهایی که روانکاو به کار می‌گیرد با دیگر راه حلهای روان‌درمانی همانند درمان شناختی ـ رفتاری متفاوت است. روانکاو به‌جای آنکه فقط در فکر تسکین علائم باشد، بر ریشه مشکلات پافشاری می‌کند.

مددکار اجتماعی؛ درمان مشکلات فردی و اجتماعی

طبق معمول هنگامی افراد اسم مددکار اجتماعی را می‌شنوند، به‌یاد افرادی می‌افتند که خدمات اجتماعی را در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی انجام خواهند داد. در حالی که برخی از مددکاران اجتماعی با گفتن مددکار اجتماعی بالینی، درمان فردی هم انجام خواهند داد. مددکاران اجتماعی با مددجویان فردی، گروهی یا در سطح جامعه سروکار دارند و تست‌های روان‌شناختی انجام نمی‌دهند. مددکاران اجتماعی می‌توانند کار سامان‌بخشی بیمار و برنامه‌ریزی برای ترخیص از بیمارستان را هم انجام بدهند و مشاور بیماران و خانواده‌های آنها باشند.

مددکار اجتماعی چه تحصیلاتی دارد؟

تحصیلات مددکاران اجتماعی تا حدودی همانند روانشناسان است (اگرچه امکان پذیر مدرک کارشناسی ارشد داشته باشند). مددکار اجتماعی بالینی باید حداقل دارای مدرک کارشناسی ارشد در امور اجتماعی و آموزشی باشد تا بتواند بیماری‌های روحی را برسی و درمان کند.

خلاصه

مددکار اجتماعی می‌تواند روان‌درمانی هم انجام دهد، اما زیاد تر به مشکلاتی که زندگی اجتماعی فرد یا خانواده و نظایر آنها را مختل کرده است رسیدگی می‌کند. مددجویان یا شخصا یا از طرف یک سازمان یا نهاد به مددکاران اجتماعی مراجعه می‌کنند.

برای حل مشکلی که داریم از کجا اغاز کنیم؟

مشکلاتی که برای سلامت روح و روان ما تشکیل خواهد شد، مخصوصا هنگامی حالت مزمن به خود بگیرند، می‌توانند ما را ضعیف کنند. بدن ما نسبت به افسردگی و اضطراب همان گونه عکس العمل مشخص می کند که به بیماری‌های جسمی. بعضی اوقات مشکلات روحی حتی امکان پذیر نتیجۀ یک بیماری جسمی باشد؛ برای مثال، فردی امکان پذیر به‌علت سکته دچار افسردگی بشود؛ به این علت اگر فکر می‌کنید مشکل روحی دارید، اولین کسی که به او مراجعه می‌کنید بهتر است پزشک عمومی خودتان باشد.

پزشک از شما درمورد نشانه‌های مشکلی که دارید و این که آیا ثابت‌اند یا مقطعی سؤالاتی می‌پرسد و مشکلات جسمی‌تان را بازدید می‌کند. به این ترتیب تشخیص می‌دهد که آیا امکان پذیر بیماری جسمی علتاین نشانه‌ها شده باشد یا نه. سپس از آن، شما را راهنمایی می‌کند که به کدام متخصص بهداشت روان مراجعه کنید. بعضی اوقات امکان پذیر نیاز باشد که همزمان از چند رویکرد منفعت گیری کنید؛ برای مثال، امکان پذیر ملزوم باشد برای درمان دارویی به روانپزشک مراجعه کنید، اما برای سخن بگویید‌کردن درمورد مشکلاتی که دارید به‌شکل منظم نزد روانشناس بروید.

اگر فکر می‌کنید باید درمورد نگرانی‌هایتان با شخصی غیر از اطرافیانتان سخن بگویید کنید، می‌توانید برای مشاوره نزد روانشناس بروید. هرگاه حس کردید دیگر به این خدمات نیاز ندارید، با مشورت با روانشناس می‌توانید روال درمان را متوقف کنید.

آیا مشاوره با روان‌درمانی تفاوت دارد؟

اگرچه این دو بعضی اوقات به‌جای هم به کار می‌روال، بین آنها تفاوت‌هایی وجود دارد. مشاوره روی موضوعات خاصی متمرکز است و برای پشتیبانی به فرد در از بین بردن مشکلاتی همانند اعتیاد یا مدیریت استرس به کار می‌رود. تمرکز این راه حلها روی حل مشکل یا یادگیری فنون خاص برای کنارآمدن یا اجتناب از مشکل خواهد می بود. طبق معمول دوره‌های مشاوره مختصر‌تر از روان‌درمانی‌اند.

دوره روان‌درمانی طویل‌تر است و روی محدوده گسترده‌تری از موضوعات متمرکز است. روان‌درمانی به‌جستوجو این است که الگوهای فکری و رفتاری فرد چطور بر نحوه تعامل او با جهان تأثیر می‌گذارند. مقصد از روان‌درمانی بسته به نوع آن، این است که افراد حس بهتری داشته باشند، استرس‌شان را مدیریت کنند، الگوهای رفتاری را که در رسیدن به اهداف شخصی‌شان اختلال تشکیل می‌کند فهمیدن کنند، روابط عاطفی رضایت‌بخشی داشته باشند و بهتر بتوانند در موقعیت‌های تنش‌زا افکار و جواب‌های عاطفی‌شان را تعدیل کنند.

آیا تفاوت‌هایی که برای انواع روان‌درمانگران نقل کردیم توانسته است شما را قانع کند که برای هر مشکل باید به متخصص مربوط به آن مراجعه کنید؟

یک سوال: اگر برای مثال نزد روانشناس یا روانکاو بروید و او برایتان دارویی را تجویز کند، پیشنهاد‌اش را می‌پذیرید یا آن را رد می‌کنید؟

برگرفته از: healthcareers , webmd , globalnews

در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و حرکت شما به‌وجود می‌آورد. اگر حس افسردگی دارید، حتما با پشتیبانی یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ربط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.

به پشتیبانی زبان بدن، ناگفته‌ها را بگویید و بشنوید

عطرها یکی از بهترین و قدرتمندترین یادآورهای روزهای قبل‌اند. به گمان زیاد چندین دفعه برایتان اتفاق افتاده که در حال انجام کارهای روزمره، یک دفعه با استشمام عطر و بویی خاص خاطرات شیرین یا تلخی برایتان تداعی بشود. در مبحث روانشناسی عطر محققان ربط بین بوها و احساسات افراد را بازدید کرده‌اند و به نتایج جالبی رسیده‌اند. هرآنچه ملزوم است درمورد روانشناسی بوی عطر بدانید، در این مقاله خواهید خواند. با ما همراه باشید.

روانشناسی عطر چیست؟

روانشناسی عطر یکی از پرطرف‌دارترین حوزه‌های روان‌شناسی است و پژوهش‌های تعداد بسیاری در خصوص آن انجام شده‌اند. در این حوزه، محققان با تکیه بر علم عطرشناسی تأثیر عطرها بر احساسات و روان افراد را بازدید کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که هر رایحه تأثیر منحصربه‌فردی بر حافظه، حرکت، خلق‌وخو و حتی مزاج افراد دارد.

گرچه هریک از حواس پنج‌گانه ما در یادآوری و بازسازی خاطرات نقش دارند، حس بویایی با اهمیت ترین آنهاست. مطابق پژوهشی که دکتر سیلویا آلوا با گفتن «بوها و احساسات» انجام داد، افراد ۳۵درصد از آنچه را می‌بویند، برای می‌آورند. این در حالی است که فقط ۵درصد چیزهایی را که دیده‌اند به یاد می‌آورند. این پژوهش حاکی از نقش بسزای عطر و بوها در تداعی احساسات و خاطرات گوناگون ماست. قوت عطر و بو به‌ حدی است که حتی نوزاد تازه‌‌متولدشده بوی مادرش را به‌خوبی می‌شناسد و بلافاصله بعد از تولد مشتاق قرارگرفتن در بغل امن و بوی عطر مادر است.

تاریخچه روانشناسی عطر

مارسل پروست، نویسنده فرانسوی معروف، اولین کسی می بود که به تأثیر عطر و بو بر حافظه پی برد. پروست با استشمام بوی مادلن (نوعی شیرینی فرانسوی که در کنار چای سرو می‌بشود) اغاز به نوشتن کرد و صدها صفحه خاطره نوشت. آن زمان پروست نمی‌دانست این کار او آغازگر حوزه جدیدی از روان‌شناسی است. به همین علت است که در تعداد بسیاری از منبع های از روانشناسی عطر به‌گفتن «تاثییر پروست» نیز یاد می‌کنند. تاثییر پروست اصطلاحی است که برای توصیف حافظه غیرارادی ناشی از بویایی به کار می‌رود.

چرا عطرها تداعی‌گر خاطرات‌اند؟

اکنون بیایید مقداری علمی‌تر به قضیه نگاه کنیم! پژوهش منتشرشده در مجله علوم اعصاب بیانگر رابطه پیچیده بین رایحه و حافظه است. محققان در این پژوهش دریافتند که سیستم بویایی مستقیما با سیستم لیمبیک (مرکز عاطفی مغز) در ربط است. منظور از ربط این است که عطر و بوها در زنده‌کرده خاطرات و احساسات زیاد پرقدرت از نشانه‌های دیداری یا شنیداری می باشند.

آمیگدال و هیپوکامپ دو قسمت مهم مغزند که داخل سیستم لیمبیک قرار گرفته‌اند. آمیگدال ماموریت پردازش اطلاعات حواس گوناگون را بر مسئولیت دارد و هیپوکامپ مسئول ذخیره خاطرات رویدادهای خاص زندگی افراد است. هنگامی بوی خاصی به مشامتان می‌رسد، گیرنده‌های بینی سیگنال‌هایی به پیاز بویایی مغز می‌فرستند. سپس این سیگنال‌ها از طریق آمیگدال و هیپوکامپ با خاطرات ثبت‌شده تطبیق داده خواهد شد و خاطرات و احساسات مرتبط را تداعی می‌کنند.

کاربرد روانشناسی عطر در حوزه‌های گوناگون

۱. روانشناسی عطر و بهبود خلق‌وخو

ازآنجایی‌که استشمام یک رایحه دلپذیر علتمرور خاطرات یا تشکیل احساسات مثبت می‌بشود، برای بهبود خلق‌وخو هم زیاد سودمند است. عکس العمل مغز به برخی بوها علتترشح هورمون‌های حس خوب (همانند سروتونین) می‌بشود. به همین علت است که برخی بوها برای افت استرس و بهبود خلق‌وخو مفیدند. پرطرف‌داربودن آروماتراپی یا همان رایحه‌درمانی هم تأییدکننده نقش بوهای خاص در بهبود خلق‌وخوی افراد است. مطابق برخی پژوهش‌ها، رایحه‌درمانی یکی از بهترین و راحت‌ترین کارها برای تحکیم سلامت ذهن است.

۲. روانشناسی عطر و احساسات

گفتیم که هر عطر و بویی تأثیری بی همتا دارد؛ برای مثال بوی مرکبات انرژی‌قسمت است و برخی بوها همانند بوی اسطوخودوس اسایش‌قسمت‌اند. سیستم بویایی ربط زیاد نزدیکی با قسمت احساسی مغز دارد و هر بویی را به احساسی متفاوت پیوند می‌زند. عطرسازان هم از این ربط نزدیک نهایت منفعت گیری را می‌کنند و عطرهایی با اهداف متفاوت خلق می‌کنند؛ از انتقال حس سرزندگی و اسایش گرفته تا میل به قوت و جذابیت.

۳. روانشناسی عطر و شخصیت افراد

ما اطرافیانمان را با بویی که خواهند داد قضاوت می‌کنیم. به گمان زیاد چندین دفعه برایتان اتفاق افتاده که زمان ملاقات دوستان یا همکارانتان، با استشمام عطرشان آنها را در ذهنتان تحسین کنید یا بر عکس، بوی عطر آنها به‌نظرتان زننده و تند بیاید. متأسفانه یا خوشبختانه این تأثیر کاملا غیرارادی است. به‌طبع عطری که خودمان می‌زنیم هم بازتابی از شخصیت ماست و علتمی‌بشود دیگران ما را بر پایه آن قضاوت کنند.

حقیقت این است که عطرها تأثیر بسیار‌ای بر ارتباطات افراد دارند و هر عطر بیانگر ویژگی‌های شخصیتی بی همتا است؛ برای مثال طبق معمول افرادی که رایحه‌های گلی را می‌پسندند، افرادی مهربان و آرام‌اند، افرادی که از عطرهایی با نوت چوبی منفعت گیری می‌کنند، اعتمادبه‌نفس بسیاری دارند و زیاد قوی به نظر می‌رسند و افرادی که عطرهای میوه‌ای می‌زنند پویا و خلاق‌اند. تکه دلنشین ماجرا اینجاست که عطر و بوی ما قبل از این که خودمان سخن بزنیم، شخصیتمان را برملا می‌کنند.

سخن پایانی

در این مقاله، درمورد روانشناسی بو و تأثیر آن بر حافظه و احساسات و خلق‌وخو گفتیم. عطرها احساسات و خاطرات تلخ و شیرین ما را تداعی می‌کنند، بر روابط و رفتارمان تاثییر می‌گذارند و شخصیت و ویژگی‌های بارزمان را برای دیگران آشکار می‌کنند. دلنشین است بدانید که مغز ما طوری طبقه‌بندی شده که عطروبوهای گوناگون را با معنی و تأثیری بی همتا مرتبط می‌کند و دلنشین‌تر این که تأثیر عطر و بوها در افراد گوناگون کاملا متفاوت است؛ همان عطر و بویی که احساسات نشاط‌قسمت ما را تداعی می‌کند امکان پذیر برای فرد دیگر یادآور خاطرات تلخ و احساسات منفی باشد.

نظرتان درمورد روانشناسی عطرها چیست؟ اگر مسئله‌ای را از قلم انداخته‌ایم، آن را با ما در بین بگذارید. خواندن نظرات و ازمایش ها مورد قیمت شما مایه افتخار و خوشحالی ماست.

دیگر منبع های: psychologytoday