گیاه گزنه طبق معمول در عطاریها یافت میبشود. این گیاه سرشار از ویتامین ها و املاح معدنی همچون ویتامین D و کربوهیدرات و این چنین پروتئین و اسیدآمینه زیاد است. مطالعاتی در عرصه خواص گیاه گزنه و چای گزنه برای مراقبت از پوست، درمان درد مفاصل و سلامت قلب انجام شده است. در این مقاله با چطور همراه باشید تا شما را با خواص گزنه این گیاه پرخاصیت سرشار از انواع ویتامین ها آشنا کنیم.
گیاه گزنه چیست؟
گیاه گزنه که با نام علمی اورتیکا دیوئیکا (Urtica dioica) شناخته میبشود، یکی از ۶ زیرگونهی خانوادهی اورتیکا (Urtica) است. پراکندگی گزنه در برخی مناطق همانند آفریقا، اروپا، آسیا و شمال آمریکا زیاد زیاد است. برگها و ریشهی گیاه گزنه خواص دارویی متغیری دارند. ریشهی گزنه را میتوان بهصورت قرص، چای، شربت، عصاره و کپسول منفعت گیری کرد.
در برخی فرهنگها، از گزنه در پخت سوپ یا تهیهی پنیر منفعت گیری میکنند تا قولهای غذایی سالمتری داشته باشند. برگ گزنه طبق معمول بهگفتن چای دم میبشود که تعداد بسیاری از مواد سودمند الزامی را در خود جای داده است. از عصارهی روغن این گیاه میتوان برای درمانهای موضعی منفعت گیری کرد. اما از آنجا که روغن گزنه زیاد قوی است، آن را با روغنهای حاملی (carrier oils) همانند روغن بادام شیرین، روغن زیتون و امثال آن ترکیب کنید تا رقیق بشود.
طول این گیاه نسبتا مختصر است و ارتفاع آن بهندرت از ۱ متر و ۵۰ سانتیمتر زیاد تر میبشود. برگ و ساقهی گزنه در برخی از زیرگونهها کرکهای بلندی دارند که درصورتی که آن را لمس کنید مجموعهای از مواد شیمیایی شامل هیستامین، فورمیکاسید، سروتونین و استیلکولین را به بدنتان منتقل میکنند. این مواد جهت تحریک و تشکیل حس ناراحتی در پوست خواهد شد، به همین علت این گونه بهگفتن علف سوزشآور یا گزنهی سوزشآور هم معروف است.
بااینحال اگر ساقه یا برگهای این گیاه را بجوشانید یا عصارهی آن را استخراج کنید، مواد گزندهی آن از بین میروال و میتوانید از مزایای واقعی آن منفعتمند شوید.
احتمالا افرادی که برگهای تند و گزندهی این گیاه گلدار علفی را برداشت میکنند اذیت شوند، اما برای هزاران نفری که در سراسر دنیا از گزنه برای درمان انواع بیماریها منفعت گیری میکنند، زیاد پُرفایده است.
حتی شما میتوانید از برگ گیاه گزنه در انواع دستورهای آشپزی منفعت گیری کنید یا برگهای آن را همانند اسفناج و جعفری بجوشانید و مصرف کنید.
گیاه گزنه به طور خلاصه دارای خواص درمانی زیر است:
- خواص ضدالتهابی و تسکین درد
- تحکیم سیستم ایمنی
- بهبود سلامت پوست و مو
- پشتیبانی به درمان آلرژیها
- تنظیم قند خون
- بهبود کارکرد دستگاه گوارش
- درمان برخی بیماریهای پوستی
- خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی
در ادامه این متن به بازدید کامل تر و دقیق تر این گیاه خواهیم پرداخت.
خواص گیاه گزنه و چای گزنه
۱. سمزدایی از بدن
وجود انواع مواد مغذی سودمند در گیاه گزنه جهت میبشود تا این گیاه به یک سمزدای ایدهآل برای بدن تبدیل بشود و آن را بهگفتن گیاهی بشناسند که بهطور کامل بدن را از مواد سمی پاکسازی میکند. به حرف هایی مجلهی اتنوفارماکولوژی (Ethnopharmacology)، گیاه گزنه بهعلت خاصیت ادرارآوری (مُدِر بودن) جهت میبشود تا مواد سمی خنثیشده در بدن بهشدت دفع شوند. این گیاه پشتیبانی میکند تا مواد مغذی بهخوبی در روده جذب شوند و روال هضم بهآرامی انجام بشود، به این علت از انباشت مواد سمی خطرناک جلوگیری میکند. این چنین با تحریک دستگاه لنفاوی در بدن پشتیبانی میکند تا بدن از شر مواد سمی حاضر در کلیه خلاص بشود.
۲. پشتیبانی به بارداری
زیاد تر به خانمهایی که زایمان دردناکی دارند چای گزنه نظر میبشود. از آنجا که گزنه در انعقاد خون نقش دارد، از خونریزی زیاد در این افراد جلوگیری میکند. علاوهبر این در تحریک تشکیل شیر و شیردهی راحتتر مؤثر است. در یکی از مطالعات، از گیاه گزنه بهگفتن گیاهی دارویی برای بارداری و زایمان نام برده شده است.
۳. افزایش سلامت زنان
یکی از با اهمیت ترین خواص گزنه پشتیبانی به سلامت زنان است. این گیاه میتواند علائم پیش از قاعدگیِ دردناکی همانند گرفتگی و نفخ شکم را افت دهد. این چنین بهعلت تشکیل انقباض در عروق میتواند خونریزی دوران قاعدگی را کم کند. این گیاه حالتهای گذار را برای خانمهایی که در معرض یائسگی می باشند راحتتر میکند و بهگفتن مادهای نیروبخش عمل مینماید، به این علت تغییرات هورمونی در این دوره ازردهکننده نخواهد می بود
۴. بهبود سیستم گردش خون
ترکیب ویتامین C و آهن حاضر در گزنه آن را به یک محرک مناسب برای تشکیل سلولهای قرمز تبدیل کرده است. ویتامین C جذب آهن در روده را افزایش میدهد و آهن یکی از ترکیبات مهم هموگلوبین است. با افزایش تعداد گلبول قرمز (RBC) و افزایش گردش خون، زخمها سریع تر بهبود مییابند و اندامهای بدن اکسیژن الزامی برای تحکیم سطح انرژی را راحتتر دریافت میکنند. به همین علت گزنه زیاد تر برای از بین بردن خستگی یا نوعی کم خونی که با ضعف عمومی عضلات، خستگی، مشکلات شناختی و سردرد تشخیص داده میبشود، پیشنهاد میبشود.
۵. تحکیم سلامت کلیه و مجاری ادراری
گزنه بهگفتن دارویی طبیعی برای درمان عفونت ادراری و جلوگیری از راه اندازی سنگ کلیه منفعت گیری میبشود. این چنین گیاه گزنه ماهیت کلیوی دارد، به این معنی که به شکستن سنگ کلیه و سنگ کیسه صفرا پشتیبانی میکند. بر پایه تحقیقی که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، گیاه گزنه ساخت بلورهای اگزالات کلسیم در کلیهها را افت میدهد. این بلورها در راه اندازی انواع سنگهای کلیه نقش دارند.
این ویژگی گزنه از بدتر شدن شرایط دردناک جلوگیری میکند یا نیاز به دفع سنگ یا برداشتن سنگ با جراحی را از بین میبرد. این چنین گزنه بهگفتن مادهای مُدِر به دفع سریع مواد سمی از بدن پشتیبانی میکند. به این علت از عفونت مثانه و احتباس مایع اضافی (اِدِم) جلوگیری میکند. علاوهبر این، مطالعات نشان دادهاند که گزنه مانع از التهاب مجاری ادراری میبشود.
۶. ویژگی ضدالتهابی
ویژگی محرک گزنه جهت میبشود که برای درمان انواع التهابات مؤثر باشد. یکی از مطالعاتی که در آلمان انجام شد، نشان داد که گیاه گزنه میتواند آرتریت روماتوئید و درد مزمن عضلانی را درمان کند. علاوهبر این چای گزنه یا مکمل گیاهی آن میتوانند جهت درمان نقرس شوند.
۷. تحکیم استخوان
چای گزنه مقدار بسیاری از کلسیم، منیزیم و آهن موردنیاز استخوان را فراهم میکند. این چنین دارای مقدار بسیاری ویتامین D و ویتامین K است که به جذب کلسیم پشتیبانی میکنند. همان گونه که میدانید کلسیم برای نگه داری تراکم و تحکیم استخوان ملزوم است. از طرفی منیزیمی که در استخوان ذخیره شده است، از استخوان دربرابر کشش حمایتمیکند و جهت جذب کلسیم میبشود. افت منیزیم با پوکی استخوان در ربط است. پوکی استخوان نوعی بیماری مزمن است که جهت ضعف و شکنندگی استخوان میبشود. این چنین افتآهن جهت از دست رفتن استخوان میبشود.
احتمالا نام عنصر بور (boron) به گوشتان نخورده باشد، اما باید بدانید که یکی از مواد مهم حاضر در گزنه بور است. بور جهت نگه داری محتوای کلسیم حاضر در استخوان میبشود. به این علت مصرف گزنه میتواند به آهسته شدن اغاز پوکی استخوان (استئوپورز) پشتیبانی کند.
وقتی که این ویژگی را با ویژگی تنظیم هورمون درکنار هم قرار دهید، فهمید میشوید که گزنه به تنظیم سلامت استخوان و بازدید حالت آن پشتیبانی میکند. این گیاه جادویی واقعا همهی این کارها را انجام میدهد.
۸. درمان بیماری های تنفسی
گزنه میتواند به درمان انواع بیماری تنفسی همچون تب یونجه، آسم و انواع حساسیتهای فصلی پشتیبانی کند. به این علت ترکیبات خاص حاضر در عصارهی گزنه میتوانند بهطور مشخصی عکس العمل حساسیتی را افت دهند. بازدیدها نشان دادهاند که مصرف منظم چای گزنه در استرالیا برای نسلهای پیاپی با درمان آسم مرتبط بوده است.
۹. نگه داری سلامت قلب
منطقی است که این گیاه دارویی بتواند تأثیر مثبتی بر سلامت قلب داشته باشد. گزنه دارای ویتامینها و انواع مواد معدنی است که کارکرد قلب را تحکیم میکنند. این گیاه منبعی غنی از ویتامین A و C، بتاکاروتن و دیگر کارتنوئیدهاست. خواص گزنه بهعلت محتوای بالای ویتامین C و آهن که تشکیل سلولهای قرمز خون را تحکیم میکند، میتواند از کمخونی جلوگیری کند. این چنین گزنه دارای فلاونوئیدِ کورستین (quercetin) و کامفرول (kaempferol) است که میتواند به افت سختی خون پشتیبانی کند و خطر بیماریهای قلبی عروقی را افت دهد. چایی که از این گیاه بسیار تهیه میبشود، منبعی غنی از آهن و پتاسیم است که میتواند به اسایش عروق خونی پشتیبانی کند و در سلامت فرایند گردش خون نقش داشته باشد.
تحقیقات نشان خواهند داد که مصرف منظم چای گزنه میتواند به افت سختی خون سیستولیک پشتیبانی کند و تنش و سختی داخل بر سیستم گردش قلبی عروقی را از بین ببرد.
۱۰. بهبود سلامت پروستات
بزرگ شدن پروستات و سرطان آن از جدیترین عواملی می باشند که با سن مردان در ارتباطند و ثابت شده است که مصرف گزنه با جلوگیری از بزرگ شدن پروستات، در درمان این مشکل مؤثر است. هرچند ریشهی این گیاه میتواند مانع از بزرگ شدن پروستات بشود اما نمیتواند آن را به حالت قبل برگرداند یا کوچک کند. ترکیب نخل با ریشهی گزنه میتواند به افت تکرر ادرار پشتیبانی کند، اما به یاد داشته باشید که قبل از مصرف این گیاه حتما با پزشک خود مشورت کنید.
۱۱. مراقبت از پوست و تسکین ناراحتیهای پوستی
یکی از خواص گزنه پشتیبانی به مراقبت از پوست است. گزنه بهعلت خاصیت آنتی هیستامینی، ضدالتهابی، ضدمیکروبی و توانایی تسکین درد، تاریخچهای موفق در درمان ناراحتیهای پوستی همانند اگزما و جوش دارد. به نظر میرسد که گیاه گزنه قرمزی و تورم را افت میدهد، جهت تسکین خارش پوست، افزایش شدت بهبودی و از بین بردن جای زخم میبشود. برای منفعت گیری از این خواص بسیار میتوانید از چای گزنه منفعت گیری کنید یا آن را دم کنید و بعد از سرد شدن، مایع حاصل از آن را بهطور مستقیم روی پوست خود بزنید.
منفعت گیری از عصارهی گزنه برای پوست میتواند انواع جوشهای صورت را افت دهد و از عفونت باکتریایی جلوگیری کند. این چنین تظاهر زخمها و لکهها را افت دهد و با افت چین و چروک صورت و لکههای ناشی از سن، اثرات ضدپیری داشته باشد.
۱۲. تسکین حساسیت
در وضعیتطبیعی وقتی که پوستتان زواید گیاه گزنه را لمس کند، این گیاه جهت عکس العمل حساسیت پوستی خواهد شد. اما چای گزنه جهت تسکین حساسیت میبشود. تحقیقات نشان خواهند داد که عصارهی گیاه، عکس العملهایی التهابی را که با علائم حساسیت فصلی مرتبط می باشند مهار میکند. زیاد تر از گزنه بهگفتن یک درمان طبیعی برای تب یونجه، منفعت گیری میبشود و افرادی که از عصارهی گیاه منفعت گیری کردهاند، میگویند که اثرات گیاه گزنه زیاد تر از داروهای ضدحساسیتی می بود و زیاد تر علائم بیماری را افت داد.
۱۳ . درمان درد عضلاتی و مفاصل
گزنه بهعلت خاصیت ضدالتهابیِ طبیعی و ویژگی ضددردی، قرنها است که برای درمان زخمها و سفتی عضلات و مفاصل منفعت گیری میبشود. در یکی از مطالعات، برای درمان آرتریت، گزنه با داروی غیراستروئیدیِ ضدالتهابی (NSAID) ترکیب شد. این ترکیب اثرات داروی NSAID را برای از بین بردن درد آرتریت تحکیم کرد. تحقیقات دیگر نشان خواهند داد که مکملهای حاوی گیاه گزنه، علائم آرتروز را از بین میبرند و نیاز بیماران به داروهای NSAID را افت خواهند داد. رژیم غذایی ضدالتهابی میتواند درد را افت دهد و التهاب را کنترل کند.
۱۴. تحکیم کارکرد ایمنی
گیاه گزنه دارای انواع ترکیبات تحکیمکنندهی سیستم ایمنی همانند فلاونوئیدها، کارتنوئیدها، ویتامین A و C است. این آنتی اکسیدان ها از سلولهای ایمنی دربرابر صدمههایی که میتوانند کارکرد سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند حفاظت میکنند. تحقیقات نشان خواهند داد که عصارهی گیاه گزنه جواب ایمنی را تحکیم میکند و فعالیت سلولهای ایمنی را زیاد تر میکند. این چنین گزنه سلولهای تی (T-cells) سیستم ایمنی را تحریک میکند تا عفونتها و دیگر بیماریهای پاتوژن را در بدن از بین ببرند.
۱۵. تحکیم هاضمه
التهاب بیشازحد میتواند در سلامت گوارش اختلال تشکیل کند و جهت رشد باکتریهای زیان اور در مجرای معده – روده بشود. مصرف منظم چای گزنه که دارای ویژگی ضدالتهابی است به تنظیم هاضمه، درمان یبوست، درمان اسهال و مشکلات معده پشتیبانی میکند. وقتی که اعتدال باکتریها و دیگر میکروبهای درون روده که در کل بهگفتن میکروبیوم (microbiome) شناخته خواهد شد، نگه داری بشود، دربرابر طیف وسیعی از بیماریها همچون دیابت، سرطان و اوتیسم ایمن خواهید ماند.
۱۶. دیگر خواص گزنه
مکمل عصارهی گزنه برای افت تهوع و اسهال و این چنین اثرات قاعدگی و یائسگی پیشنهاد میبشود.
هشدار
تعداد بسیاری از این خواص معجزهآسا به نظر میرسند، اما به یاد داشته باشید که برخی از این درمانها میتوانند مشکلاتی برای سختی خون بالا، قند خون بالا و قاعدگی تشکیل کنند. گیاه گزنه میتواند با داروهای بسیاری همانند داروهای مدر، داروهای سختی خون، داروهای دیابت، رقیقکنندههای خون و لیتیوم تداخل اشکار کند. قبل از اغاز مصرف هر نوع مکمل یا درمان طبیعی و پیش از این که گیاه دارویی قدرتمندی با خواص زیاد را به رژیم غذایی خود اضافه کنید با پزشک مشورت کنید و یقین شوید که شرایط را بدتر نمیکنید.
دیگر چه افرادی در مصرف گیاه گزنه باید احتیاط کنند؟
- افرادی که به گزنه حساسیت دارند.
- زنان باردار و شیرده قبل از مصرف با پزشک مشورت کنند.
- افرادی که داروهای رقیقکننده خون مصرف میکنند، باید با احتیاط از گزنه منفعت گیری کنند و این چنین باید با پزشک خود مشورت نمایید تا با مشکلی روبه رو نشوید.
راه حلهای گوناگون مصرف گزنه و مزایا آنها
گزنه، گیاهی پرخاصیت است که در طب سنتی از دیرباز برای درمان تعداد بسیاری از بیماریها منفعت گیری میشده است. این گیاه به راه حلهای مختلفی قابل منفعت گیری است که هر یک مزایا خاص خود را دارند. در ادامه به بازدید راه حلهای گوناگون منفعت گیری از گزنه و مزایا هر یک میپردازیم:
۱. دمنوش گزنه
یکی از رایجترین راه حلهای منفعت گیری از گزنه، تهیه دمنوش است. برای تهیه دمنوش گزنه، برگهای خشک شده این گیاه را در آب جوش ریخته و به زمان چند دقیقه دم میکنند. دمنوش گزنه به علت خواص ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی خود، برای درمان بیماریهایی همانند آرتریت، رماتیسم و آلرژی سودمند است. این چنین، دمنوش گزنه به بهبود هضم، افت قند خون و تحکیم سیستم ایمنی پشتیبانی میکند.
۲. عصاره گزنه
عصاره گزنه، حاوی غلظت بالایی از مواد مؤثره گیاه گزنه است. این عصاره به طور مایع، کپسول یا قرص در دسترس است. عصاره گزنه به علت جذب سریع تر و اثرگذاری زیاد تر نسبت به دمنوش، برای درمان برخی بیماریها همانند مشکلات پروستات، ریزش مو و آلرژیها مؤثرتر است.
۳. روغن گزنه
روغن گزنه از طریق فرآیند پرس سرد برگهای گزنه تهیه میبشود. این روغن غنی از ویتامینها، مواد معدنی و اسیدهای چرب الزامی است. روغن گزنه برای تحکیم مو، درمان شوره سر، افت ریزش مو و بهبود سلامت پوست سر زیاد سودمند است. این چنین، این روغن برای تسکین دردهای مفصلی و عضلانی، درمان اگزما و پسوریازیس نیز کاربرد دارد.
۴. پودر گزنه
پودر گزنه از خشک کردن و آسیاب کردن برگهای گزنه تهیه میبشود. این پودر را میتوان به غذاها، اسموتیها و دیگر نوشیدنیها اضافه کرد. پودر گزنه به علت دارا بودن فیبر بالا، برای بهبود هضم و افت وزن سودمند است. این چنین، این پودر به گفتن مکمل غذایی برای تحکیم سیستم ایمنی و فراهم مواد مغذی مورد نیاز بدن منفعت گیری میبشود.
زیان های گزنه برای دیابت و دیابتیها چیست؟
هر چند گزنه گیاهی است که بهطور گسترده برای افت قند خون در بیماران دیابتی منفعت گیری میبشود، اما مصرف آن بدون آگاهی و نظارت میتواند مشکلاتی تشکیل کند. در ادامه زیان های احتمالی گزنه برای افراد مبتلا به دیابت توضیح داده میبشود:
۱. افت بیشتر از حد قند خون (هیپوگلیسمی)
یکی از مهمترین خطرات مصرف گزنه برای دیابتیها، کم شدن شدید قند خون است. گزنه با افت سطح گلوکز خون میتواند تاثییر داروهای کاهنده قند خون همانند انسولین یا متفورمین را تحکیم کند. این نوشته امکان پذیر تبدیل هیپوگلیسمی بشود که میتواند علائمی همانند تعریق شدید، لرزش، گیجی، ضعف و حتی از دست دادن هوشیاری تشکیل کند. برای پیشگیری از این مشکل، بیماران دیابتی باید مصرف گزنه را با پزشک خود هماهنگ کنند.
۲. تداخل با داروهای دیابت
گزنه میتواند با داروهای مورد منفعت گیری برای کنترل دیابت تداخل داشته باشد. این تداخل امکان پذیر تاثییر داروها را افزایش داده یا علتبشود که سطح قند خون بهطور غیرمنتظرهای افت یابد. به همین علت، بیمارانی که از داروهای دیابت منفعت گیری میکنند، باید در مصرف گزنه محتاط باشند و پیش از منفعت گیری، با پزشک خود مشورت کنند.
۳. تأثیرات نامشخص بر افراد با شرایط خاص دیابت
گزنه امکان پذیر در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ یا دیابت پیشرفته، نتایج متغیری داشته باشد. بهگفتن مثال، امکان پذیر در برخی بیماران به علت تحول در کارکرد کلیهها، مشکلاتی تشکیل کند. این نوشته بهاختصاصی برای دیابتیهایی که دچار مشکلات کلیوی یا صدمههای کلیوی ناشی از دیابت می باشند، مهم است، چون گزنه خاصیت ادرارآوری دارد و امکان پذیر سختی بیشتری به کلیهها داخل کند.
۴. تأثیر بر سختی خون و مشکلات قلبی مرتبط با دیابت
افراد دیابتی زیاد تر با مشکلاتی همانند سختی خون بالا و بیماریهای قلبی نیز دستوپنجه نرم میکنند. گزنه به علت خاصیت افت سختی خون، امکان پذیر در افرادی که داروهای کاهنده سختی خون مصرف میکنند، علتافت شدید سختی خون بشود. این نوشته میتواند تبدیل سرگیجه، ضعف یا حتی مشکلات جدیتر قلبی-عروقی بشود.
۵. امکان عکس العملهای آلرژیک یا حساسیت
برخی افراد امکان پذیر به گزنه حساسیت داشته باشند. در بیماران دیابتی که سیستم ایمنی یا متابولیسم بدن آنها امکان پذیر ضعیفتر باشد، گمان ابراز عکس العملهای آلرژیک زیاد تر است. این عکس العملها میتوانند شامل خارش، قرمزی پوست، یا حتی مشکلات گوارشی شوند که امکان پذیر حالت بیمار را پیچیدهتر کند.
۶. مصرف بیرویه و تأثیرات منفی طویلزمان
مصرف بیشازحد گزنه میتواند به مرور زمان علتکاهش بیشتر از حد قند خون و مشکلات هورمونی بشود. این چنین، مصرف طویل مدت و کنترلنشده گزنه امکان پذیر اعتدال مواد معدنی بدن را مختل کند و مشکلاتی همانند افتپتاسیم یا سدیم تشکیل کند که برای دیابتیها خطرناک است.
پیشنهادها برای افراد دیابتی
- مصرف با مشورت پزشک: اگر مبتلا به دیابت هستید و تصمیم دارید گزنه را برای کنترل قند خون منفعت گیری کنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا دوز مناسب و نحوه مصرف تعیین بشود.
- اندازهگیری منظم قند خون: در صورت مصرف گزنه، قند خون خود را بهطور مرتب کنترل کنید تا از کم شدن ناگهانی آن جلوگیری بشود.
- مصرف در حد اعتدال: از مصرف بیشازحد گزنه خودداری کنید، چون میتواند علتابراز مشکلاتی همانند هیپوگلیسمی یا اختلالات الکترولیتی بشود.
- شناخت علائم هیپوگلیسمی: در صورتی که علائم کم شدن قند خون همانند سرگیجه، تعریق یا ضعف را توانایی کردید، سریعاً قند خون خود را اندازهگیری کنید و عمل های ملزوم را انجام دهید.
راهحلهایی برای این که هم قشنگ بمانیم هم سالم
