دسته: اموزش

در دنیای پیچیده و پرشتاب امروز که تغییرات به‌شدت و بدون آنکه بتوان آنها را دقیقا پیش‌بینی کرد رخ خواهند داد، رشد و بقا برای سازمان‌ها و کسب‌وکارها دشوارتر از قبل شده است. در این اوضاع، وجود ابزارهایی کاربردی برای فهمیدن سازوکار جهان الزامی به نظر می‌رسد. ووکا (VUCA) یکی از این ابزارهاست که در دهه ۹۰ میلادی اراعه شد. در این مقاله درمورد این که مدل vuca چیست، اهمیت آن و مزایا و معایب مدیریت در دنیایی که ووکا عکس می‌کند، او گفت و گو می‌کنیم.

VUCA چیست؟

ووکا سرنامی متشکل از حروف اول ۴ کلمه «نوسان»، «عدم قطعیت»، «پیچیدگی» و «ابهام» است. این واژه اولین بار سال ۱۹۸۷ در کالج ارتش آمریکا برای بازدید ازمایش ها جنگ شوروی با افعانستان در زمان جنگ سرد به کار رفت، اما سال ۱۹۹۱ اصول ووکا عمومی چاپ شدند و تا به امروز کسب‌وکارها و سازمان‌های گوناگون از آن برای رشد و بقا در دنیای در حال تحول منفعت برده‌اند.

ووکا روشی برای فهمیدن دنیا و تلاشی برای برنامه‌ریزی و تعیین راهبرد در آن است. در ادامه هریک از ۴ واژه مذکور را تشریح می‌کنیم تا با دنیای ووکا (VUCA world) زیاد تر آشنا شوید.

۱. نوسان (Volatility)

در دنیای مدرن، تنها چیزی که تحول نمی‌کند خود تحول است. به این علت ابراز نوسان در مسائل گوناگون قطعی است. برای مثال امکان پذیر مسیر یک جریان اجتماعی در زمان کوتاهی تحول کند یا قیمت‌ها یک دفعه افزایش یا افت یابند. امکان پذیر رویدادی کوچک علتابراز نوسان در بازارها و حتی تحول نظرات افراد بشود. برای مثال محتوایی که فردی ناشناس در فضای مجازی انتشار کرده یا یک افشاگری نوسان‌های بسیاری در جنبه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تشکیل کند. سازمان‌ها و کسب‌وکارها بر حسب ماهیت خود، کم یا زیاد از این نوسان‌ها تأثیر می‌پذیرند.

این نوسان‌ها امکان پذیر اجرای برنامه‌های ازپیش‌طراحی‌شده را دچار مشکل کنند. انعطاف‌پذیری و توانایی سازگاری با این نوسان‌ها گمان بقای سازمان‌ها را زیاد تر می‌کند.

۲. عدم قطعیت (Uncertainty)

در دنیای ووکا، عدم قطعیت در مسائل مخلتف دیده می‌بشود؛ تحلیل‌ها دقیق نیستند و متغیرها چنان زیاد یا غیرقابل‌اندازه‌گیری‌اند که پیش‌بینی قطعی نتایج ممکن نیست. روابط علت و معلولی در این چنین دنیایی روشن نیستند و نمی‌توان تصویری دقیق از آینده داشت. برای مثال آیا می‌توان نتیجه قطعی یک جنگ یا رقابت ورزشی را اشکار کرد؟ بعد نمی‌توان فقط با تکیه بر آمار، ازمایش ها و دانش قبل، آینده را پیش‌بینی کرد. این حالت را فقط با توانایی یادگیری مستمر و تحکیم قوت تصمیم‌گیری در زمان مختصر همراه با تحمل ریسک می‌توان مدیریت کرد.

۳. پیچیدگی (Complexity)

پیچیدگی مشخصه دنیای امروزی است. به‌علت وجود تعداد بسیاری متغیر که بر یکدیگر تاثییر می‌گذارند و با هم رابطه دارند، اتفاق‌هایی که در اطراف ما رخ خواهند داد پیچیده‌اند. پیچیدگی هم در دنیای طبیعی (آب‌وهوا) و هم در دنیای انسانی (اقتصاد و سیاست) مشاهده می‌بشود. در دنیای پیچیده، نمی‌توانیم به همه متغیرها و نوع رابطه آنها پی ببریم، به همین خاطر عدم قطعیت در مدل‌های ما برای توصیف هریک از مسائل پیچیده وجود دارند. برای مثال گسترش‌یافتگی یا گسترش‌نیافتگی جوامع قضیه‌ای پیچیده است که به‌رغم سال‌ها پژوهش، تا این مدت مدلی دقیق برای توصیف آن وجود ندارد. در سال‌های تازه، دینامیک سیستم‌های پیچیده به‌گفتن شاخه‌ای از رشته فیزیک برای بازدید تخصصی اتفاق‌های پیچیده و تلاش برای اراعه نظریه و چارچوبی برای تحلیل آنها در دنیا رونق اشکار کرده است.

۴. ابهام (Ambiguity)

ابهام در جهان VUCA به‌معنی سختی فهمیدن دقیق موقعیت و تعریف قضیه است. داده‌ها امکان پذیر به‌درستی دریافت یا تفسیر نشوند. در این حالت نمی‌توان عکس دقیقی از وضع جاری داشت. در واقع از آنجایی که ما مدام به همه داده‌های حاضر دسترسی نداریم، همیشه ابهام در حالت وجود دارد. بورس مثالای بارز از ابهام در دنیای امروزی است. ما به‌گفتن سهام‌دار به همه داده‌های حاضر دسترسی نداریم و درنتیجه نمی‌دانیم که اوضاع قیمت همه سهام‌ها اکنون دقیقا چطور است و در آینده چطور خواهد شد.

اهمیت و الزام vuca چیست

ووکا مدلی برای فهمیدن دنیای مدرن است. این مدل به شما نمی‌گوید که چه‌کار باید بکنید، بلکه فقط جهت فهمیدن بهتر جهان می‌بشود. این که شما به‌گفتن رهبر یک سازمان یا کسب‌وکار یا حتی سهام‌داری خرد با این فهمیدن چه کنید، موضوعی دیگر است. در ادامه، اهمیت و الزام منفعت گیری از ووکا به‌گفتن مدلی برای فهمیدن دنیا را در چند مورد خلاصه کرده‌ایم.

۱. تصمیم‌گیری در دنیای پیچیده

با منفعت گیری از ووکا می‌فهمید که جهان پیچیده است و متغیرهای گوناگون چطور امکان پذیر تأثیراتی پیش‌بینی‌نشده داشته باشند. فهمیدن این مسئله تصمیم‌گیری و حل قضیه را برای شما راحت‌تر می‌کند. به گفتن دیگر، شما نمی‌توانید بدون فهمیدن پیچیدگی دنیا و حوزه‌ای که در آن فعالیت می‌کنید، دست به انتخاب‌ درست بزنید.

۲. برنامه‌ریزی راهبردی

فهمیدن نوسان‌ها، عدم قطعیت و ابهام که بخشی از مدل VUCA می باشند، به شما چارچوبی مفهومی برای سازگاری و طراحی برنامه‌های راهبردی می‌دهد. این چارچوب برای رقابت‌پذیری و دوام شما در دنیای پیچیده الزامی است.

۳. سازگاری

منفعت گیری از مدل ووکا برای فهمیدن دنیا و به‌کارگرفتن آن تبدیل افزایش سازگاری فردی و سازمانی می‌بشود. افراد و سازمان‌ها به‌پشتیبانی VUCA می‌توانند اختلال‌ها را پیش‌بینی و برای پیشامدهای احتمالی برنامه‌ریزی‌ کنند.

۴. همراه‌شدن با تخریب خلاق

تخریب خلاق یکی از ویژگی‌های دنیای مدرن به حساب می اید که جوزف شومپیتر (۱۹۴۲) نخستین بار آن را فرایند نوآوری و تحول در اقتصاد تعریف کرد. هنگامی که چیزی تازه اختراع یا روشی نو برای انجام کارها تشکیل می‌بشود، امکان پذیر راه حلها و اختراعات قبل به‌کلی کنار گذاشته شوند. به گفتن دیگر، همه آنچه در قبل روش یا فرایندی مرسوم محسوب می‌شد، تخریب می‌بشود و جای خود را به اختراع یا نوآوری تازه می‌دهد.

شرکت کوداک را در نظر بگیرید. این شرکت وقتی بزرگ‌ترین تولیدکننده حلقه عکس و فیلم در جهان می بود، اما امروز نامی از آن دیده نمی‌‌بشود. این شرکت موفق نشد با تخریب خلاق حاصل از پیشرفت فناوری دیجیتال همراه بشود. ووکا به سازمان‌ها وکسب‌وکارها پشتیبانی می‌کند که خود را آماده این تخریب‌ها نگه دارند و بتوانند با آنها همراه شوند.

این چنین خود ووکا افراد را به شراکت در تخریب خلاق تشویق می‌کند و مشخص می کند که بدون نوآوری و آمادگی برای نوآوری، بقا و رشد سازمان در معرض خطر نوآوری رقیب ها قرار می‌گیرد. به این علت رهبران سازمان باید هرچه زیاد تر برای افزایش خلاقیت و نوآوری در سازمان خود بکوشند.

۵. مدیریت ریسک

دنیای ووکا دنیایی پرریسک است. محاسبه ریسک یکی از با اهمیت ترین توانایی‌های موردنیاز هر فرد و سازمان برای رشد و بقا در دنیای پرنوسان است. طراحی نقشه‌های جانشین برای روز مبادا و آمادگی برای تحمل ریسک‌های گوناگون نشانگر اهمیت این مدل‌اند.

۶. تحکیم یادگیری مستمر

پذیرفتن ووکا به‌گفتن مدلی برای توصیف دنیا، به اعضای سازمان امکان می‌دهد که مدام آماده یادگیری از موقعیت‌های تازه باشند. بدون یادگیری مستمر از رویدادها، تغییرات و نوسان‌ها نمی‌توان در دنیای ووکا دوام آورد.

۷. مشتری‌مداری

با تحول و نوسان در دنیا نیازهای مشتریان نیز مرتب تحول می‌کند. ووکا فرصتی به کسب‌وکارها و سازمان‌ها می‌دهد تا خود را با تحول همراه کنند و بتوانند محصولات و خدمات موردنیاز و به‌روزشده را به دست مشتری برسانند.

۸. آمادگی برای ناشناخته‌ها

عدم قطعیت و ابهام غیرقابل‌تحمل است مگر وقتی که برنامه‌های مختلفی برای شرایط احتمالی داشته باشیم و آماده رویارویی با ناشناخته‌ها شویم. مدل ووکا به ما در این مسیر پشتیبانی می‌کند.

مدیریت در دنیای VUCA

در جدول زیر، مزایا و چالش‌های مدیریت در دنیای ووکا را نوشته‌ایم. با منفعت گیری از مدل VUCA مزیت‌های بسیاری نصیب مدیران سازمان‌ها می‌بشود. در عین حال منفعت گیری از این مدل ریسک‌ها و چالش‌هایی نیز دارد که باید به آنها دقت کرد.

تفاوت VUCA و BANI

به‌علت نگاه کلی و کاربرد محدود ووکا در برخی عرصه‌ها، به آن انتقادهایی شده است. برای از بین بردن این نقص‌ها مدلی به‌نام BANI طراحی شد. این مدل چارچوبی جامع‌تر است که کمبودهای VUCA را جبران می‌کند. BANI سرنام گرفته‌شده از ۴ واژه «شکنندگی»، «اضطراب»، «غیرخطی» و «نامفهوم» است. در این مدل، به مفهوم پیچیدگی نگاهی عمیق‌تر شده است و تلاش کرده‌اند که کاربردی‌تر از ووکا باشد.

جمع‌بندی

در دنیای ووکا که با پیچیدگی و عدم قطعیت روبه‌روست، کسب‌وکارها و سازمان‌ها برای دوام و رشد خود باید به رهبری سازگارشونده، راهبردهای نوآورانه و شجاعت پذیرفتن تحول تجهیزبشود. بدون فهمیدن درست جهان و سازوکارهای آن امکان رشد و گسترش برای این نهادها وجود نخواهد داشت. ووکا به‌رغم نقد‌هایی که به آن داخل شده است و چالش‌هایی که دارد، هم چنان به‌گفتن مدلی معتبر در کنار دیگر مدل‌ها ابزاری برای فهمیدن بهتر جهان امروزی است.

به گمان زیاد این جمله را شنیده‌اید که «خنده مسری است» و وقتی که فردی به شما لبخند می‌زند، بلافاصله در عکس العمل به این کار او شما هم لبخند می‌زنید. این اتفاق محدود به لبخندزدن و حس شادمانی نیست؛ غم و اندوه و احساسات فرد دیگر هم سرایت‌پذیرند. در این مقاله درمورد سرایت‌پذیری احساسات و نظریه سرایت عاطفی می‌گوییم. با ما همراه باشید.

سرایت عاطفی چیست؟

سرایت عاطفی یعنی مشاهده حرکت یک فرد منجر بشود دیگران همان حرکت را انعکاسی تکرار کنند. ما انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستیم و به محرک‌های دنیای اطرافمان عکس العمل نشان می‌دهیم، بعد جای شگفتی نیست که احساسات و رفتارهایمان نیز تحت‌تأثیر اطرافیانمان قرار گیرند.

نظریه سرایت عاطفی

الین هتفیلد اولین کسی می بود که این نظریه را نقل کرد و سرایت عاطفی را «تمایل به پیروی و همگام‌سازی خودکار عبارت‌ها، صداها، حالت‌ها و حرکت‌ها با افراد دیگر و درنتیجه هم‌گرایی عاطفی» تعریف کرد.

چه چیزی علتسرایت عاطفی می‌بشود؟

گرچه مطابق پژوهش‌های اولیه سرایت عاطفی کاملا ناخودآگاه رخ می‌دهد، امکان پذیر عوامل مختلفی در سرایت عاطفی نقش داشته باشند یا علتایجاد آن شوند. این عوامل عبارت‌اند از:

اتاقی را فکر کنید پر از افرادی که در حال تماشای نمایش استندآپ کمدین می باشند. داستان خنده‌دار و اعمال مجری علتواکنش مسری نشاط در بین بینندگان می‌بشود. تعداد بسیاری از افراد همانند تبلیغ‌کنندگان، فیلم‌سازان، رستوران‌داران و فروشندگان برای متقاعدکردن شما به خرید چیزی یا تشکیل احساسی در شما از سرایت عاطفی منفعت می‌گیرند.

برای فهمیدن بهتر عوامل محیطی اتاقی تمیز را فکر کنید که همه وسایل مرتب و سر جای خودشان می باشند. دیدن این اتاق به شما اسایش می‌دهد و این حس برای هر فردی که داخل اتاق بشود و تمیزی آن را ببیند، مسری است.

احساسات منفی مسری‌ترند یا احساسات مثبت؟

همان گونه که احساسات مثبت به دیگران سرایت می‌کنند، احساسات منفی نیز مسری‌اند. دلنشین است بدانید احساساتی همانند غم، خشم، ناامیدی و افسردگی زیاد مسری‌تر از احساسات مثبت‌اند و زیاد سریع دیگران را دچار می‌کنند. عوامل محرکی همانند کم‌خوابی، گرسنگی و استرس شدید، فرد را در برابر سرایت عاطفی صدمه‌پذیرتر می‌کنند.

ربط سرایت عاطفی با نورون‌ها

بر پایه پژوهش‌ها، امکان پذیر همانند‌سازی احساسات دیگران ریشه عصبی داشته باشد. این عامل عصبی مربوط به نورون‌های آینه‌ای است؛ وقتی که فردی فرد دیگر را در حال انجام کاری مشاهده می‌کند، نورون‌های خاصی در مغزش فعال و علتخواهد شد دقیقا همان کار را تکرار کند. یعنی اگر فرد فرد دیگر را در حال گریه‌کردن، خندیدن یا لبخندزدن ببینید، آنچه را انجام می‌دهد، آینه‌وار انجام می‌دهید و این‌طوری احساسات فرد به شما سرایت می‌کنند. تابه‌حال به این فکر کرده‌اید که چرا کودکتان دقیقا کارها و رفتارهای شما را انجام می‌دهد؟ گویا دلیلش نورون‌های آینه‌ای و سرایت‌پذیری عاطفی است.

مرحله های سرایت عاطفی و تأثیر آن

به نظر می‌رسد سرایت عاطفی آن‌قدر سریع اتفاق می‌افتد که حتی متوجهش هم نمی‌شوید، بااین‌حال کارشناسان اعتقاد دارند ابراز سرایت عاطفی مراحلی دارد.

• پیروی: در عکس العمل به لبخند فرد روبه رو، لبخند می‌زنید و خنده‌اش را پیروی می‌کنید.
• بازخورد: فکر می‌کنید که من از لبخند و نشاط فرد دیگر خوشحال شده‌ام.
• سرایت: اکنون که من شادم، من هم لبخندم را به دیگران منتقل می‌کنم.

یقیناً لبخندزدن و خندیدن راه‌های مثبتی برای به‌اشتراک‌گذاشتن احساسات‌اند. جای شگفتی نیست که هنگامی لبخند می‌زنید و احساسات دیگران را منعکس می‌کنید، حس نشاط بیشتری می‌کنید و استرستان افت می‌یابد.

سرایت احساسات مثبت تأثیرات زیاد مثبتی هم دارد همانند لبخندی که ادامه می‌یابد، ربط و اضطراب که در کنسرت حس می‌کنیم و حس حمایتی که در رویدادهایی همانند یادبودها دیده می‌بشود. این در حالی است که احساسات مسری منفی تأثیری منفی دارند. هنگامی حس منفی دیگران به ما سرایت می‌کند، ثابت‌قدم‌ماندن و مهار احساسات منفی زیاد دشوار می‌بشود. وقتی که احساسات منفی در گروهی از افراد سرایت کنند، امکان پذیر اثرات ناخوشایندی همچون افزایش خشونت بر جای بگذارند.

راه حلهای مهار اثرات سرایت عاطفی

با دقت به اثراتی که سرایت عاطفی دارد، ملزوم است روشهای مهار سرایت احساسات را یاد بگیریم. در ادامه، تعدادی از پیشنهاد‌های سودمند در این عرصه را نقل کرده‌ایم.

• دریابید که چه اعمالی (کلامی و غیرکلامی) شما را وادار به عکس العمل می‌کنند. آیا احساسی را که این اعمال در شما تشکیل می‌کنند، دوست دارید؟ اگر علاقه‌ای به این‌ احساسات ندارید، می‌توانید به‌محض مشاهده این چنین رفتارهایی عمل های ملزوم را انجام دهید و تا حد امکان از آنها پرهیز کنید.
• یک لحظه بایستید و آنچه را در حال وقوع است، تحلیل کنید و نفس عمیقی بکشید. اکنون که به خودتان زمان تحلیل شرایط را داده‌اید، از بدنتان به سود خود منفعت گیری کنید. تنفس عمیق زیاد سودمند است. هنگامی این کار را انجام می‌دهید، بدن به ذهن این سیگنال را می‌دهد که «همه‌چیز درست خواهد شد» و بدن و ذهن شما اغاز به متمرکزشدن می‌کنند.
• همدلی با دیگران را تمرین کنید. همدلی درست و بجا با دیگران به شما این امکان را می‌دهد که احساسات دیگران را از احساسات خود جدا کنید. هنگامی همدلی می‌کنید، یعنی احساسات دیگران را فهمیدن می‌کنید و برای گذر بهتر از این شرایط کنارشان می‌مانید نه این که احساسات آنها را احساسات خود بدانید.
• با افرادی ربط برقرار کنید که تأثیر مثبتی روی شما دارند. تلاش کنید با افرادی در ربط باشید که به شما اسایش خواهند داد و بودن در کنارشان حس راحتی را برایتان به ارمغان می‌آورد.
• توانایی‌های مقابله‌ای سودمند را تحکیم کنید. در موقعیت‌های ازردهکننده و دشوار، از راهبردهای مقابله‌ای سودمند همانند تنفس عمیق، تجسم هدایت‌شده و بازسازی شناختی منفعت گیری کنید.

کلام پایانی

زندگی پر از لحظات تلخ و شیرینی است که به‌راحتی سرایت‌پذیرند. مسئله مهم این است که مهار احساسات و عکس العمل درست به سرایت عاطفی را یاد بگیرید.

چه احساساتی راحت‌تر به شما سرایت‌ می‌کنند؟ لطفا نظرات و ازمایش ها ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در بین بگذارید.

دوست واقعی یکی از ارزشمندترین دارایی‌های انسان‌ است. مطابق پژوهش‌ها، داشتن دوستان واقعی و صمیمی برای سلامت روان ما سودمند است و استرس و اضطرابمان را افت می‌دهد. یقیناً برخی دوستان هم دوستان قلابی‌اند. در این مقاله، نشانه‌های دوستان قلابی و نحوه برخورد با آنها را می‌گوییم. با ما همراه باشید.

نشانه‌های دوست قلابی

۱. رابطه یک‌طرفه است

طبق معمول رابطه با دوست قلابی نوعی رابطه یک‌طرفه است. دوست قلابی فقط وقتی کنار شما است که به نفعش باشد و به شما نیاز داشته باشد، نه وقتی که شما به بودنش نیاز دارید. او گفت‌وگوهای شما هم فقط درمورد او، زندگی و احوالاتش است و علاقه بسیاری به شنیدن درمورد شما ندارد.

۲. غیرقابل‌مطمعن است

دوست قلابی طبق معمول به قول‌ها و قولهایی که می‌دهد، وفا نمی‌کند و قطعا نمی‌توانید روی او حساب کنید. امکان پذیر این فرد کلامی گفتن کند که کنار شما است، اما موقع عمل‌کردن که برسد، بی‌هوا غیبش می‌زند.

۳. احترام شما را نگه نمی‌دارد

دوست قلابی امکان پذیر پیش رویتان یک‌ جور حرکت کند و پشت‌سرتان از شما بدگویی کند. حتی امکان پذیر سخن‌ها و رازهای شما را پیش دیگران برملا و شایعاتی درمورد شما پخش کند. دوست قلابی شما فردی است که حرمت نگه نمی‌دارد و در وجود دیگران به شما توهین یا شما را تحقیر می‌کند.

۴. حسود است

حسادت یکی دیگر از نشانه‌های دوستان قلابی است. دوستان واقعی از دیدن پیروزی‌های شما خوشحال خواهد شد، اما دوستان قلابی این‌طور نیستند. این افراد از پیروزی‌ها و دستاوردهای شما حس خطر می‌کنند و به‌جای شادشدن و جشن‌گرفتن دستاوردهایتان، امکان پذیر تلاش کنند آنها را کم‌اهمیت نمود دهند.

۵. دوستی شما مشروط است

دوست قلابی تا وقتی کنار شما است که از بودن کنارتان منفعتی عایدش بشود. فرقی نمی‌کند این منفعت چه موقعیت اجتماعی باشد و چه مالی، این فرد به‌محض رسیدن به مقصد نهایی‌اش کم‌کم ارتباطش را با شما قطع می‌کند. دوست قلابی امکان پذیر برای رسیدن به هدفش از بودن کنار شما، هر کاری اعم از دادن حس گناه به شما یا باج‌گیری عاطفی انجام دهد.

۶. حدومرزها را مراعات نمی‌کند

هر فردی برای خودش حریم خصوصی و حدومرزهایی دارد. دوست قلابی حدومرزهای شما را به رسمیت نمی‌شناسد و زیاد زمان‌ها از آنها فراتر می‌رود یا به‌کل آنها را نادیده می‌گیرد. احترام به حریم خصوصی شما برای دوست قلابی‌تان اهمیتی ندارد.

چه عواملی علتخواهد شد افراد دوست قلابی باشند؟

۱. خودمحوری

فرد خودمحور فقط به نیازها و خواسته‌های خودش دقت می‌کند. این فرد دیگران را نردبانی می‌کنند برای رسیدن به اهداف خود بدون این که کمترین توجهی به نیازها و خواسته‌های فرد روبه رو داشته باشند. نوع پرورش این افراد به‌طوری بوده است که همیشه به خودشان بیشتر از هرکس فرد دیگر بها خواهند داد.

۲. ناامنی

مطابق پژوهش‌های محققان، افرادی که عزت‌نفس پایین دارند یا حس بی‌کفایتی می‌کنند، از دوستی قلابی به‌گفتن روشی برای افزایش قیمت خود منفعت گیری می‌کنند. این افراد برای این که حس بهتری داشته باشند، مدام به‌جستوجو دقت و قبول دیگران‌اند.

۳. خودشیفتگی

افراد خودشیفته زیاد تر از دیگران به تشکیل دوستی‌های قلابی علاقه‌مندند. این افراد می‌خواهند با برقراری رابطه‌های قلابی به دیگران فخرفروشی و خودنمایی کنند. برای افراد خودشیفته نیازها و خواسته‌های فرد روبه رو اهمیتی ندارد و زیاد تر به فکر از بین بردن‌کردن نیازها و رسیدن به اهداف خودشان‌اند.

۴. روان‌پریشی

به‌حرف های کارشناسان، افرادی که تمایلات روان‌پریشانه دارند، زیاد تر از دیگران مایل به برقراری روابط قلابی‌اند. روان‌پریشی این افراد با رفتارهایی همانند فقدان همدلی و بی‌توجهی به حقوق و احساسات دیگران اشکار می‌بشود.

۵. صدمه‌های دوران کودکی

ازمایش ها ناگوار و صدمه‌های دوران کودکی بر همه تکه‌های زندگی بزرگ‌سالی تأثیر دارند، حتی بر برقراری ربط دوستانه!

انواع دوست قلابی

• رفیق نیمه‌راه: افرادی که فقط در اوقات خوشی کنارتان‌اند و با سخت‌شدن شرایط تنهایتان می‌گذارند.
• زمان‌طلب: افراد زمان‌طلب همیشه به‌جستوجو چیزی می باشند که منفعتی برایشان داشته باشد. هنگامی منفعتشان در دوستی با شما باشد، کنارتان خواهند ماند و وقتی که شما به آنها نیاز داشته باشید، ناپدید خواهند شد.
• چاپلوس: افراد چاپلوس مدام با توصیف‌های اغراق‌آمیز در حال تحسین‌کردن شما می باشند، اما نیت آنها واقعی نیست. آنها از این طریق می‌خواهند شما را وادار به انجام کارهای مدنظرشان کنند.
• رقیب: دستاوردهای شما برای رقبایتان تهدید محسوب خواهد شد. آنها با دوستی‌های قلابی می‌خواهند دستاوردهای شما را کم‌اهمیت نمود دهند، کوششهایتان را تضعیف و به نحوی حس برتری کنند.
• شایعه‌پراکن: این افراد در دنیای شایعه ها زندگی می‌کنند. آنها امکان پذیر با افترا و شایعه‌پراکنی درمورد شما به اعتبار و روابطتان صدمه بزنند.
• مصرف‌کننده: این افراد از سخاوت و مهربانی شما سوءاستفاده می‌کنند و از منبع های مالی و غیرمالی شما بدون سپاس منفعت می‌برند.
• جویای اعتبار: جویندگان اعتبار برای تحکیم عزت‌نفس خود به دقت، قبول و تمجید شما نیاز دارند.

دوستی قلابی چه آسیبی به ما می‌زند؟

احساساتی که امکان پذیر درنتیجه داشتن یک دوست قلابی دچارشان شوید، عبارت‌اند از:

• ناامیدی: طبق معمول وقتی که دوست قلابی‌تان به شما اهمیت ندهد، دچار ناامیدی و ناراحتی خواهید شد.
• خیانت: هنگامی فهمید شوید دوست‌تان پشت‌سر شما سخن می‌زند، اطلاعات شخصی شما را با دیگران به اشتراک می‌گذارد یا درمورد شما شایعاتی پخش می‌کند، حس ناراحتی و قربانی خیانت‌ شدن خواهید کرد.
• خشمگینی و رنجش: امکان پذیر از نظرات و اعمال دوستان قلابی‌تان عصبانی یا غمگین شوید.
• شک به خود: دوستان قلابی امکان پذیر با بی‌اعتبارکردن شما علتشوند به خودتان شک کنید.
• افت عزت‌نفس: دوستی‌های ساختگی علتخواهد شد حس بی‌ارزشی کنید و بر عزت‌نفس شما تاثییر منفی می‌گذارند.
• بدبینی: توانایی دوستی قلابی می‌تواند شما را به دیگر روابط بدبین کند. امکان پذیر بیش‌ از حد محتاط شوید و از هراس این که مجدد صدمه ببینید، به‌راحتی به دیگران مطمعن نکنید.

با دوست قلابی چطور حرکت کنیم؟

شناخت دوست قلابی راحت نیست، بااین‌حال دقت به این نکات در ربط با دوست قلابی سودمند است:

• به غریزه خود مطمعن کنید: به ندای قلبتان گوش کنید. اگر حس می‌کنید مشکلی در رابطه با دوست‌تان وجود دارد، شهود خود را نادیده نگیرید.
• دوست‌تان را در جریان نیازهایتان قرار دهید: نیازها و خواسته‌هایتان از این رابطه را به‌وضوح برای دوست‌تان بگویید و به او فرصتی بدهید تا ببینید چه مقدار به خواسته‌هایتان بها می‌دهد.
• درمورد چیزهایی که آزارتان خواهند داد، با دوست‌تان سخن بگویید کنید: اگر مشکلی در رابطه با این فرد دارید و چیزی آزارتان می‌دهد، درمورد‌اش با او سخن بگویید کنید و عکس العمل او را برسی کنید.
• حدومرز تعیین کنید: حدومرزهایتان را به دوست‌تان تذکر بدهید و بخواهید به آنها پایبند باشد.
• ربط با او را محدود کنید: اگر دوست قلابی با بی‌احترامی یا توهین به شما ازردهتان کرده است، ارتباطتان را محدود و کم‌کم قطع کنید. نشاط و رفاه خودتان را در برتری قرار دهید.
• احساسات‌تان را با دوستی واقعی در بین بگذارید: درمورد احساسات‌تان با دوستان قابل‌مطمعن یا اعضای خانواده سخن بگویید کنید. سخن بگویید‌کردن درمورد دغدغه‌های ذهنی و احساسات مقداری از بار سنگین آنها می‌کاهد.
• خودمراقبتی را تمرین کنید: کارهایی را انجام دهید که از آنها لذت می‌برید. روی چیزهایی تمرکز کنید که به شما حس خوبی به خودتان و زندگی‌تان خواهند داد.
• روابط با دوستان واقعی را تحکیم کنید: زمان‌تان را با دوستانی بگذرانید که واقعا به شما اهمیت خواهند داد.

چطور دوست واقعی اشکار کنیم؟

عمل های سودمند برای پیداکردن دوست‌ واقعی عبارت‌اند از:

• خودتان باشید: دوستی‌های واقعی و اصیل مبتنی بر ارتباطات واقعی‌اند. با خودتان صادق باشید و بگذارید دیگران شما را همان‌طوری که هستید، بشناسند.
  به جستوجو افرادی با قیمت‌های شبیه باشید: با افرادی ربط برقرار کنید که قیمت‌ها و باورهایشان شبیه خودتان است.
• به رابطه‌تان زمان بدهید: اجازه دهید دوستی به‌آرامی شکل بگیرد و روال طبیعی خودش را طی کند. الگوهای رفتاری طبق معمول در طول زمان ظاهر خواهد شد.
• یقین شوید رابطه‌تان دوطرفه است: دوستی‌های واقعی رابطه‌های دوطرفه‌اند و هر دو طرف به یک اندازه در آن شریک‌اند.
• کیفیت را بر کمیت برتری دهید: به‌جای تلاش برای داشتن دوستان زیاد، دوستی‌های پایدار و واقعی تشکیل کنید.
• مواظب زنگ‌های خطر باشید: مواظب زنگ‌های خطری همانند چاپلوسی بیش‌ از حد، پخش شایعه ها و سوءاستفاده مداوم از مهربانی خود باشید.

شما بگویید

به‌نظر شما، دوست قلابی چه نشانه‌های فرد دیگر دارد؟ تابه‌حال در دام این‌گونه دوستی‌ها دچار شده‌اید؟ لطفا نظرات و ازمایش ها ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در بین بگذارید.

«من تماشای تو می‌کردم و غافل بودم کز تماشای تو خلقی به تماشای من‌اند.» این بیت توانایی حالت فلو را به زیباترین شکل توصیف می‌کند. هنگامی دچار کاری می‌شوید که برایتان دلنشین و لذت‌قسمت است و به گذر زمان یا آنچه در اطرافتان رخ می‌دهد دقت نمی‌کنید، در حال توانایی حالت فلو یا غرقگی هستید. در این مقاله، از منظر روان‌شناسی بازدید می‌کنیم فلو چیست، چرا تشکیل می‌بشود و آیا می‌توان آگاهانه این حالت را برای انجام کارهای روزمره تشکیل کرد یا نه.

حالت فلو چیست؟

انجمن روان‌شناسی آمریکا تعریف مختصر و مفیدی برای فلو اراعه داده است:

حالت فلو یعنی توانایی عمیق درگیرشدن با فعالیتی لذت‌قسمت.

‌ویژگی‌های غرقگی یا فلو

دکتر سیکسزنت میهالی (Csikszentmihalyi) اولین کسی می بود که درمورد حالت غرقگی سخن بگویید کرد. او او گفت حالت فلو ویژگی‌هایی دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از:

• اعتدال چالش‌توانایی: کارهایی که حالت غرقگی تشکیل می‌کنند، مقداری چالش‌برانگیزند و ذهنتان را دچار می‌کنند، اما آن‌قدر سخت نیستند که از بعد انجامشان برنیایید.
• ترکیب عمل و آگاهی: همه دقت شما به کاری است که انجام می‌دهید.
• اهداف اشکار: شما دقیقا می‌دانید باید چه کاری انجام دهید.
• تمرکز: شما فقط روی کاری که انجام می‌دهید تمرکز کرده‌اید.
• حس کنترل: حس می‌کنید برای اتفاقاتی که در جریان انجام کار رخ می‌دهد، مسئولید.
• بی‌توجهی به گذر زمان: زمان برایتان زیاد سریع سپری می‌بشود و به گذر آن توجهی ندارید.
• اشتیاق درونی: شما به‌خاطر لذتی که از کار می‌برید آن را انجام می‌دهید، نه به‌خاطر تشویق دیگران یا نتیجه نهایی کار.

طبق معمول هنگامی در کاری غرق می‌شوید که به آن علاقه دارید و در انجام آن ماهرید. زمان توانایی غرقگی، امکان پذیر همه این نشانه‌ها را نداشته باشید یا برخی از آنها را کمتر و برخی دیگر را زیاد تر توانایی کنید. این توانایی طبق معمول در فعالیت‌های خلاقانه‌ای چون نقاشی یا نوشتن یا ورزش‌هایی همانند تنیس، اسکی یا سوارکاری تشکیل می‌بشود.

دلایل تشکیل حالت فلو یا غرقگی

با این که نظریه فلو ده‌ها سال پیش نقل شده، تحقیقات علوم اعصاب انجام‌شده در این عرصه جدیدند و دانشمندان تا این مدت دقیق نمی‌دانند که علت تشکیل حالت فلو در مغز چیست و شواهدی علمی برایش نیافته‌اند.

بر پایه یکی از فرضیه‌ها که سال ۲۰۰۴ نقل شده است، هنگامی فرد در کاری غرق می‌بشود، فعالیت بخشی از قشر پیشانی مغز او که مربوط به فعالیت‌های انتقادی و خودکنترل‌کننده است، کمتر می‌بشود و فرد کارهایش را خودکار انجام می‌دهد. مطابق این فرضیه، حالت غرقگی چیزی همانند به قابلیت خلبان خودکار است.

فرضیه دیگر این است که حالت فلو توسط انتقال‌دهنده‌های عصبی تشکیل می‌بشود. هنگامی شما روی کاری کاملا متمرکز شده‌اید و غرق کارید، بدن دوپامین و نوراپی‌نفرین ترشح می‌کند. دوپامین به‌خاطر تداوم در انجام کار به شما پاداش می‌دهد و حس رضایت و خوشحالی تشکیل می‌کند و نوراپی‌نفرین نیز انرژی ملزوم برای ادامه کار و تمرکز را به شما می‌دهد. درنتیجه مغز شما به فعالیت متمرکز خود ادامه می‌دهد و به حالت فلو می‌رسد. دانشمندان علوم اعصاب می‌گویند برای پیداکردن علت دقیق و فهمیدن حالت فلو تحقیقات بیشتری ملزوم است.

مزایا و معایب حالت فلو چیست؟

غرق‌شدن در کار حس خوبی دارد و با رضایت همراه است، اما غرقگی بیشتر از حد هم امکان پذیر صدمه‌زننده باشد. در ادامه بازدید می‌کنیم مزایا و معایب حالت فلو چیست.

مزایای فلو

هنگامی غرق کاری هستید، در لحظه زندگی می‌کنید، دچار افکار نامربوط قبل و آینده یا پرش ذهنی نمی‌شوید و در لحظه حس‌وحال خوبی دارید. یقیناً دانشمندان بر این باورند که تاثییر مثبت فلو مختصر‌زمان است و سپس از مدتی از بین می‌رود، اما این تاثییر امکان پذیر اغاز حس مثبتی باشد که برای سلامت روان به آن نیاز دارید.

مطابق تحقیقات، حالت فلو برای مقابله با موقعیت‌های بحرانی نیز کاربردی است. در دوران قرنطینه کرونا، ۵۱۱۵ نفر از ساکنان چین در یک نظرسنجی شرکت کردند. نتیجه نظرسنجی این می بود که غرقگی در کارهای موردعلاقه افراد استرس قرنطینه را افت داده است. افرادی که در این دوران غرق کار بودند، کمتر مرتکب رفتارهای ناسالمی چون مصرف الکل یا سیگار می‌شدند.

دیگر مزیت‌های حالت فلو عبارت‌اند از:

معایب فلو

معایب فلو وقتی اشکار می‌بشود که غرق در فعالیت‌های ناسالم شوید. افرادی که به بازی‌های کامپیوتری، شبکه‌های اجتماعی یا حتی شوق اعتیاد دارند، زمان انجام این کارها حالت غرقگی را توانایی می‌کنند. هنگامی غرق در فعالیتی ناسالم می‌شوید، مغزتان دیگر به خطرات، ریسک‌ها و جنبه‌های منفی آن توجهی نمی‌کند و فقط جستوجو حس لذت و رضایتی است که از انجام این کار به دست می‌آورید. برای مثال افرادی که زمان انجام ورزش‌های خطرناک فلو را توانایی می‌کنند، امکان پذیر روزبه‌روز خطرهای بزرگ‌تری را به جان بخرند و درنهایت به خودشان صدمه بزنند.

تفاوت حالت فلو و هایپرفوکوس چیست؟

هایپرفوکوس یکی از علائم بیش‌فعالی در بزرگ‌سالان (ADHD) است. حالت فلو و هایپرفوکوس ویژگی‌های مشترک تعداد بسیاری دارند و در هر دو، شخص غرق کار موردعلاقه‌اش می‌بشود، توجهی به محیط اطراف ندارد و گذر زمان را هم فهمید نمی‌بشود.

هایپرفوکوس به‌معنی تمرکز بیشتر از اندازه است که نتایج منفی به همراه دارد. هنگامی دچار هایپرفوکوس هستید، مدتی طویل به انجام یک کار ادامه می‌دهید. هایپرفوکوس نوعی غرقگی منفی است که زندگی شما را مختل می‌کند و به درمان روان‌شناختی یا دارویی نیاز دارد. افراد مبتلا به بیش‌فعالی طبق معمول هنگامی مشغول انجام کار موردعلاقه‌شان می باشند، دچار هایپرفوکوس خواهد شد.

حالت فلو نه‌تنها زندگی شما را مختل نمی‌کند، بلکه با تشکیل احساسات مثبت و رضایت از خود سلامت روان را هم بهبود می‌دهد و عملکردتان را بهتر می‌کند. فلو یا غرقگی امکان پذیر برای هر فعالیتی که ذهن شما را به چالش می‌کشد یا برایتان دلنشین است یا انجام آن پاداشی به همراه دارد، اتفاق بیفتد. حالت فلو نوعی غرق‌شدن در کار به روشای مثبت و اثرگذار است.

چطور به حالت غرقگی برسیم؟

بر پایه برخی از تحقیقات، تشکیل حالت فلو اختیاری نیست و به شخصیت و دیگر عوامل غیرقابل‌کنترل بستگی دارد. یقیناً کارشناسان و روان‌شناسانی که درمورد این حالت ذهنی تحقیق می‌کنند، پیشنهاد‌هایی برای افزایش حالت فلو یا غرقگی اراعه خواهند داد که در ادامه، مهم‌ترینشان را ذکر کرده‌ایم.

۱. عوامل حواس‌پرتی را حذف کنید

هنگامی مشغول انجام کاری هستید، اگر مدام اعلان‌های تلفن همراهتان توجهتان را جلب کنند یا هر چند دقیقه یک بار برای ریختن چای یا قهوه کار را متوقف کنید، هیچ‌زمان داخل حالت فلو نمی‌شوید. برای این که غرق در کاری شوید، چند دقیقه اول را باید آگاهانه تمرکز کنید و به انجام کار متعهد بمانید؛ حواس‌پرتی در فرایند تمرکز و ضمانت شما اختلال تشکیل می‌کند و اجازه نمی‌دهد در کار غرق شوید.

۲. اهداف مشخصی تعیین کنید

اگر وسط انجام یک کار مکث کنید تا فهمید شوید سپس از آن باید چه کاری انجام دهید، نمی‌توانید داخل حالت فلو شوید. پیش از اغاز کار،‌ فعالیت‌هایی را که باید انجام دهید و هدفی را که باید به آن برسید اشکار کنید. سپس مشغول کارکردن شوید و دیگر مکث نکنید. هنگامی مکثی وجود نداشته باشد و تمرکز ادامه اشکار کند، کم‌کم در کارتان غرق می‌شوید و فهمید گذر زمان نخواهید شد.

۳. برای خود چالش تشکیل کنید

مرز توانایی‌هایتان را اشکار کنید و یک قدم از آن فراتر بروید. اگر کاری که انجام می‌دهید زیاد ساده باشد، خسته‌کننده می‌بشود و گذر زمان برایتان کند خواهد شد. اگر کاری که انجام می‌دهید بیشتر از اندازه سخت باشد و تا این مدت توانایی ملزوم برای به آخر‌رساندن آن را به دست نیاورده باشید هم مضطرب می‌شوید و نمی‌توانید تمرکز کنید. حد اعتدال بین این دو حالت فلو را تشکیل می‌کند؛ کار چالش‌برانگیزی را انتخاب کنید که توانایی حل چالش‌هایش را داشته باشید.

۴. از فلوهای قبلی منفعت گیری کنید

۵. مدیتیشن و ذهن‌آگاهی را تمرین کنید

کلام آخر

در این مقاله توضیح دادیم حالت فلو چیست و چطور می‌توان به آن دست اشکار کرد. هنگامی در کاری غرق می‌شوید،‌ دیگر به نتیجه آن فکر نمی‌کنید و فقط از انجام آن لذت می‌برید. به همین خاطر است که میانه انجام کار و سپس از آن حس خوبی دارید و جستوجو توانایی مجدد این حالتید.

شما با چه کاری حالت فلو را توانایی می‌کنید؟ در قسمت دیدگاه‌ها درمورد توانایی‌هایتان با ما سخن بگویید کنید.

راهکارهای مقابله با اضطراب اجتماعی و کمرویی را در این مجموعه صوتی یاد بگیرید؛


تا بتوانید شبکه ارتباطات اجتماعی خود را تحکیم کنید.