هزار روز طلایی زندگی کودک چیست و چرا مهم است؟_سیاه پوش
نوشته و ویرایش شده توسط مجله سیاه پوش
هزار روز اول زندگی هر انسانی آن چنان مهم است که از آن با گفتن «هزار روز طلایی» یاد میبشود. اما چرا؟ این دوره که از اغاز بارداری تا دومین سالروز تولد کودک را شامل میبشود. هزار روز طلایی دورهای بینظیر و سرنوشتساز است که تأثیری عمیق بر رشد جسمی، گسترش شناختی و سلامت طویل مدت انسان دارد. این مرحله حیاتی فرصتی استثنایی برای ساختن پایههای مستحکم آینده فراهم میکند. غفلت از نیازهای تغذیهای و رشدی در این دوران میتواند پیامدهای جبرانناپذیری برای فرد و جامعه به همراه داشته باشد.
چرا هزار روز اول زندگی انسان مهم است؟
هزار روز اول زندگی یکی از حیاتیترین دورههای رشد انسان است. در این بازه وقتی، رشد جسمی، مغزی و شناختی به شدت رخ میدهد و پایههای سلامت و پیروزی در همه طول عمر فرد گذاشته میبشود. در ادامه به دلایل اهمیت این دوره میپردازیم:
۱. رشد سریع مغز و جسم
در هزار روز اول، مغز کودک با سرعتی بیسابقه رشد میکند و ساختارهای مهم عصبی شکل میگیرند. تغذیه مناسب در این دوره برای تکامل مغز، یادگیری و توانمندیهای شناختی الزامی است. این چنین، رشد جسمانی سریع در این دوران نیازمند دریافت مواد مغذی کافی برای ضمانت رشد سالم است.
۲. پیشگیری از مشکلات سلامت در آینده
تغذیه در این دوران میتواند گمان ابتلا به بیماریهای مزمن همانند دیابت، بیماریهای قلبی و چاقی را در آینده افت دهد. تغذیه مناسب، علاوه بر افت این خطرات، سیستم ایمنی را تحکیم کرده و کودک را در برابر بیماریهای عفونی مقاومتر میکند.
۳. اثرات اپیژنتیک
در این دوره، محیط و تغذیه میتوانند از طریق اپیژنتیک، یعنی تغییراتی که در گفتن ژنها تشکیل میبشود، تأثیر بلندمدتی بر سلامت فرد داشته باشند. مواد مغذی مصرفی مادر در دوران بارداری و تغذیه کودک در سالهای اولیه زندگی میتوانند مسیر رشد و سلامت او را تعیین کنند.
۴. پیشگیری از سوءتغذیه و عوارض آن
سوءتغذیه در هزار روز اول میتواند به مختصرقدی، لاغری مفرط و تأخیر رشدی منجر بشود. این مشکلات نه تنها سلامت جسمی را تهدید میکنند، بلکه بر کارکرد شناختی و توانایی یادگیری کودک نیز تأثیر منفی میگذارند.
۵. تشکیل پایههای پیروزی آینده
کودکانی که در این دوره تغذیه مناسب و مراقبت کافی دریافت میکنند:
- کارکرد تحصیلی بهتری دارند.
- از شانس بیشتری برای پیروزی شغلی برخوردارند.
- سلامت روان و جسمی مطلوبتری در بزرگسالی دارند.
پیامدهای سوءتغذیه فراتر از دوران کودکی است. سلامت مادر نیز تحت تأثیر قرار گرفته و چرخه سوءتغذیه از نسلی به نسل دیگر ادامه اشکار میکند. کودکانی که از مادران دچار سوءتغذیه متولد خواهد شد، با خطر بیشتری برای تاخیر در رشد و مشکلات مادامالعمر روبه رو می باشند.
مرحله های هزار روز طلایی
این دوره حساس به چهار مرحله مهم تقسیم میبشود که در هر کدام حمایتتغذیهای و مراقبتی خاصی الزامی است:
۱. دوران بارداری (۲۷۰ روز اول)
در دوران بارداری، رژیم غذایی و ذخایر مواد مغذی مادر تنها منبع تغذیه برای جنین است. مواد مغذی حیاتی همانند آهن، پروتئین، روی، ید، فولیک اسید و چربیهای سالم نقش مهمی در رشد مغز، سیستم عصبی و اندامها ایفا میکنند. افتاین مواد مغذی میتواند خطر تأخیر در رشد، نقصهای مادرزادی و مشکلات شناختی را افزایش دهد.
۲. تولد تا شش ماهگی: تغذیه انحصاری با شیر مادر
شیر مادر به گفتن یک غذای طبیعی کامل، همه مواد مغذی ملزوم برای شش ماه اول زندگی کودک را فراهم میکند. این ماده شگفتانگیز علاوه بر حفاظت در برابر عفونتها، خطر بیماریهای مزمن همانند دیابت و آسم را افت داده و رشد شناختی و حرکتی را تحکیم میکند. تغذیه انحصاری با شیر مادر در این مرحله از اهمیت اختصاصیای برخوردار است.
۳. شش تا دوازده ماهگی: تغذیه تکمیلی همراه با شیر مادر
بعد از شش ماهگی، نیازهای انرژی و مواد مغذی کودک از مقدار فراهمشده توسط شیر مادر فراتر میرود. این زمان دورهای حساس برای معارفه تغذیه تکمیلی، یعنی غذاهای نیمهجامد همراه با ادامه شیردهی است. اگر این مرحله به تأخیر بیفتد، کودک امکان پذیر در جویدن و پذیرفتن غذاهای جامد مشکل داشته باشد. تغذیه تکمیلی نه تنها نیازهای تغذیهای را برآورده میکند، بلکه به تکامل سیستم گوارش، ذائقه و تواناییهای اجتماعی کودک پشتیبانی میکند.
۴. یک تا دو سالگی: انتقال به رژیم غذایی خانوادگی
در این مرحله، کودکان میتوانند بهمرور زمان غذاهای خانوادگی را مصرف کنند. غذاهای جامد به منبع مهم انرژی و مواد مغذی تبدیل شده و تغذیه با شیر مادر هم چنان مزایای مکملی را اراعه میدهد. کودکان در این دوره باید روزانه سه تا چهار وعده غذای متعادل به همراه بینقولهای سالم مصرف کنند.
پیامدهای غفلت از هزار روز طلایی
غفلت از نیازهای تغذیهای و مراقبتی در این دوره میتواند پیامدهای جدی و جبرانناپذیری به همراه داشته باشد. در ادامه به با اهمیت ترین پیامدهای این غفلت پرداخته میبشود:
۱. مختصرقدی و تأخیر رشدی
سوءتغذیه در این دوره میتواند تبدیل مختصرقدی (stunting) بشود، وضعیتی که رشد کودک در قیاس با همسالان خود به شدت کند میبشود. مختصرقدی نه تنها تأثیر فیزیکی دارد، بلکه با مشکلات شناختی و ضعف در کارکرد تحصیلی نیز همراه است.
۲. لاغری شدید و ضعف ایمنی
افتمواد مغذی الزامی میتواند علتلاغری مفرط (wasting) و افت توانایی بدن در مقابله با عفونتها و بیماریها بشود. کودکانی که در این دوره به قدر کافی تغذیه نمیشوند، زیاد تر در معرض بیماریهای عفونی همانند ذاتالریه و اسهال قرار دارند.
۳. مشکلات شناختی و یادگیری
افتتغذیه مناسب در هزار روز طلایی میتواند رشد مغز را مختل کند و علتکاهش توانمندیهای شناختی، تمرکز و حافظه بشود. این کار تأثیر مستقیمی بر کارکرد تحصیلی و زمانهای شغلی آینده فرد دارد.
۴. افزایش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن
تغذیه نامناسب در این دوره میتواند فرد را مستعد بیماریهای مزمن همانند دیابت، بیماریهای قلبی، چاقی و سختی خون بالا در بزرگسالی کند. اثرات اپیژنتیک ناشی از سوءتغذیه میتواند این خطرات را برای نسلهای آینده نیز افزایش دهد.
۵. چرخه فقر و سوءتغذیه
کودکانی که به علت تغذیه نامناسب در هزار روز اول زندگی دچار مختصرقدی یا ضعف جسمانی خواهد شد، در بزرگسالی توانایی کمتری برای کار و تشکیل دارند. این حالت علتکاهش درآمد و منفعتوری شده و چرخه فقر و سوءتغذیه در خانواده و جامعه ادامه مییابد.
۶. هزینههای اقتصادی برای جامعه
سوءتغذیه در هزار روز اول زندگی نه تنها فرد، بلکه اقتصاد یک سرزمین را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. هزینههای درمانی برای مدیریت پیامدهای سلامت ناشی از سوءتغذیه و افت منفعتوری نیروی کار، میلیاردها دلار زیان اقتصادی به همراه دارد.
۷. افزایش مرگومیر کودکان
کودکانی که در این دوره تغذیه کافی دریافت نمیکنند، زیاد تر در معرض خطر مرگومیر ناشی از بیماریها و عفونتها قرار دارند. یونیسف گزارش میدهد که سوءتغذیه یکی از عوامل مهم مرگومیر در کودکان زیر پنج سال است.
راهکارهای پیشگیری از پیامدها
برای جلوگیری از این پیامدهای جدی، عمل های زیر باید در برتری قرار گیرد:
- تغذیه مناسب مادران باردار: فراهم کردن مواد مغذی حیاتی برای حمایتاز رشد جنین.
- ترویج شیردهی انحصاری: پافشاری بر تغذیه با شیر مادر در شش ماه اول زندگی.
- تغذیه تکمیلی بهموقع: اغاز تغذیه تکمیلی از شش ماهگی همراه با ادامه شیردهی.
- دسترسی به غذاهای سالم و مغذی: ضمانت دسترسی کودکان و مادران به غذاهای مناسب حتی در شرایط بحران.
اهمیت غیرقابل چشمپوشی هزار روز طلایی
هزار روز اول زندگی (از بارداری تا دومین سال تولد) یکی از با اهمیت ترین دورههای رشد انسان است که تأثیرات آن بر سلامت، رشد و پیروزی آینده فرد غیرقابل تکذیب است. تغذیه مناسب در این دوره برای رشد جسمی، مغزی و پیشگیری از بیماریها الزامی است. غفلت از این دوره میتواند تبدیل مشکلات جدی همچون مختصرقدی، بیماریهای مزمن، ضعف ایمنی و تأثیرات منفی بر توانمندیهای شناختی بشود.
اندوختهگذاری در تغذیه مادران باردار، شیردهی انحصاری، تغذیه تکمیلی بهموقع و دسترسی به غذاهای سالم، کلید پیشگیری از این مشکلات و ساختن آیندهای سالمتر و موفقتر است. دقت به هزار روز طلایی نه تنها سلامت فرد، بلکه رفاه اجتماعی و اقتصادی جامعه را ضمانت میکند.
منبع: UNICEF , researchgate
دسته بندی مطالب