آمیب مغزخوار؛ همه‌چیز درمورد این عامل بیماری‌زای کشنده

نوعی آمیب خطرناک به‌نام آمیب مغزخوار که در آب‌های شیرین و گرم زندگی می‌کند، می‌تواند از راه بینی داخل مغز انسان بشود و او را در زمان‌وقتی زیاد کم به کشتن دهد. در این مقاله هرآنچه را ملزوم است درمورد این حاضر بدانید، نوشته‌ایم

آمیب مغزخوار چیست؟

نِگلیریا فاولری (Naegleria fowleri) نوعی آمیب تک‌سلولی معروف به آمیب مغزخوار است که در آب‌های شیرین گرم و کم‌عمق سراسر جهان همانند دریاچه‌ها،‌ رودخانه‌ها و چشمه‌های آب گرم زندگی می‌کند. این آمیب حاضر زنده و مستقلی است و برای زنده‌ماندن به میزبان نیاز ندارد. هنگامی این آمیب داخل بدن فردی بشود، او را به بیماری مننگوانسفالیت آمیبی اولیه (PAM) مبتلا می‌کند. این بیماری نوعی عفونت زیاد جدی سیستم عصبی مرکزی است که تقریبا همیشه کشنده است.

آمیب مغزخوار چطور فرد را آلوده می‌کند؟

رایج‌ترین روش ابتلا به این بیماری واردشدن آب آلوده به آمیب مغزخوار به بینی‌ است. آمیب از طریق بینی خود را به مغز می‌رساند. طبق معمول هنگامی فرد در آب‌های آلوده شنا می‌کند، شیرجه می‌زند یا کار فرد دیگر همانند اسکی روی آب انجام می‌دهد، آمیب راه خود را به مغز اشکار می‌کند.

این چنین در موارد نادر، منفعت گیری از آب لوله‌کشی یا استخر که به‌درستی با کلر ضدعفونی نشده باشد، امکان پذیر جهت ابتلا به آمیب مغزخوار بشود. یقیناً یادتان باشد که با نوشیدن آب آلوده به آمیب بیمار نمی‌شوید.

ابتلا به آمیب مغزخوار چه مقدار شایع است؟

بنا بر بازدید محققان چینی در سال ۲۰۱۸، بیماری مننگوانسفالیت آمیبی اولیه در سراسر دنیا از جمله آمریکا، استرالیا، تایلند، هنگ‌کنگ و تایوان مشاهده شده است. اولین ابتلا در سال ۱۹۶۸ گزارش شده می بود. در ضمن مطابق این آمار، تا ۵۰ سال قبل از سال ۲۰۱۸ فقط ۳۰۰ مورد از این بیماری گزارش شده می بود. تا این مدت آماری قطعی از ابتلا به آمیب مغزخوار در ایران وجود ندارد.

این چنین مطابق بازدید‌ها، در آمریکا و زیاد تر در ایالت‌های جنوبی همانند فلوریدا و تگزاس هر سال تا ۸ مورد ابتلا به این بیماری، به‌اختصاصی در مردان جوان، گزارش می‌بشود. یقیناً در سال‌های تازه در دوره‌هایی که هوا زیاد گرم بوده است، مواردی هم در ایالت‌های شمالی گزارش شده‌اند که این تحول در ابتلا به این بیماری امکان پذیر ناشی از تغییرات آب‌و هوایی باشد.

درهرحال تحقیقاتی در حال انجام‌اند که اشکار کنند بیماری مننگوانسفالیت آمیبی اولیه چه مقدار نادر است. این چنین با بازدید‌ افراد اشکار شده است در بدن برخی از آنها پادتن‌هایی علیه آمیب وجود دارد و این مشخص می کند آنها وقتی به این نوع آمیب آلوده شده‌اند، اما زنده مانده‌اند. در مواردی هم برخی از مرگ‌های ناشی از مننژیت به‌نادرست به آمیب مغزخوار نسبت داده شده بودند.

سوال فرد دیگر که محققان تلاش دارند به آن جواب دهند، این است که چرا برخی از افراد که در مکان‌های آلوده می باشند و دقیقا همان کارهایی را می‌کنند که افراد مبتلا انجام داده‌اند، به این نوع آمیب مبتلا نمی‌شوند.

علائم ابتلا به بیماری مننگوانسفالیت آمیبی اولیه ناشی از آمیب مغزخوار

علائم ابتلا به این بیماری ناگهانی ظاهر خواهد شد و در اغاز زیاد شدیدند. این علائم عبارت‌اند از:

• تب بالا؛
• سردرد شدید و زیاد دردناک؛
• تهوع و استفراغ؛
• لرزش بدن؛
• علائمی شبیه مننژیت شامل گرفتگی گردن و حساسیت شدید به نور (فوتوفوبیا)؛
• گیجی؛
• حملات صرع؛
• ازدست‌دادن اعتدال؛
• کما.

۳ علامت اول طبق معمول بلافاصله بعد از ابتلا ابراز می‌کنند، اما علائم بعدی بعد از گذشت ۵ روز از ابتلا نمایان خواهد شد. متأسفانه مرگ‌ومیر ناشی از بیماری مننگوانسفالیت آمیبی اولیه، حتی با وجود درمان، بیشتر از ۹۷درصد است.

آلودگی به آمیب مغزخوار چطور رخ می‌دهد؟

همان گونه که پیش از این گفتیم، اگر فرد هرگونه آب آلوده به آمیب را از طریق بینی بالا بکشد، این آمیب داخل بینی‌ می‌بشود و از طریق حفره بینی به مغز می‌رود و اغاز به خوردن مغز بیمار می‌کند. یقیناً این آلودگی امکان پذیر از طریق تنفس در گردوخاک آلوده به آمیب هم رخ دهد.

در مواردی هم افرادی که برای شست‌وشوی صورت و بینی خود به‌جای منفعت گیری از آب لوله‌‌کشی ضدعفونی‌شده از آب لوله‌کشی آلوده منفعت گیری کرده‌اند، به این بیماری مبتلا شده‌اند.

دوره نهفتگی مننگوانسفالیت آمیبی اولیه چه مقدار است؟

علائم این بیماری ۲ تا ۱۵ روز بعد از آلودگی ابراز می‌کنند.

آیا این بیماری مسری است؟

خیر. اکنون هیچ گزارشی مبنی بر مسری‌بودن این بیماری انتشار نشده است. بااین‌حال محققان در حال بازدید گمان سرایت این بیماری از طریق اهدای بافت یا اندام می باشند.

تشخیص مننگوانسفالیت آمیبی اولیه ناشی از آمیب مغزخوار

اگر پزشک به وجود مننگوانسفالیت آمیبی اولیه شک کند، پیشنهاد می‌کند آزمایش پونکسیون کمری یا نخاعی انجام دهید. این آزمایش نوعی روش مثالبرداری از مایع مغزی‌نخاعی (CSF) از ستون فقرات است. با این روش بازدید می‌بشود که آیا آمیب در مایع مغزی‌نخاعی‌ هست یا خیر.

آزمایش دیگر تکه‌برداری (بیوپسی) مغز است. در این آزمایش نمونه بافتی از مغز برداشته و با منفعت گیری از میکروسکوپ گمان وجود آمیب بازدید می‌بشود.

درمان بیماری مننگوانسفالیت آمیبی اولیه ناشی از آمیب مغزخوار

یکی از راه حلهای درمان این بیماری منفعت گیری از داروی ضدقارچ آمفوتریسین بی (amphotericin B) است. یقیناً برخی از بیماران آمریکای شمالی با منفعت گیری از ترکیبی از داروهایی چون آمفوتریسین بی، ریفامپین، فلوکونازول و میلتفوسین درمان شده‌اند.

از داروی میلتفوسین برای درمان بیماری انگلی لیشمانیاز ناشی از نوع خاصی پشه خاکی منفعت گیری می‌بشود.

با تشخیص زودهنگام مننگوانسفالیت آمیبی اولیه و مصرف داروهای پیشنهاد‌شده در کنار افت دمای بدن به کمتر از حد دمای عادی آن که جهت درمان تورم مغز بشود، می‌توان به درمان بیمار امید داشت. دو کودک مبتلا به این بیماری با تشخیص به‌موقع و درمان صحیح کاملا خوب شدند.

چطور می‌توان از ابتلا به آمیب مغزخوار پیشگیری کرد؟

از آنجایی‌ که تشخیص و درمان این بیماری سخت است،‌ بهترین کار پیشگیری از ابتلا به آن است. بهتر است موارد زیر را برای بسپارید تا از گمان ابتلا به این بیماری بکاهید:

• در آب‌های شیرین و گرم، به‌اختصاصی آبهای راکد، ‌بدون دماغ‌گیر شنا نکنید، راه نروید یا ورزش‌های آبی انجام ندهید. اگر منطقه‌ای معروف به وجود آمیب مغزخوار است، هیچ زمان داخل هیچ‌گونه مجموعه آبی در آن منطقه نشوید.
• برای شست‌وشوی بینی خود از آب لوله‌کشی منفعت گیری نکنید. برای این کار فقط از آب استریل و ضدعفونی‌شده منفعت گیری کنید. اگر باید از آب لوله‌کشی منفعت گیری کنید، بهتر است قبل از آن، آب را به‌زمان یک دقیقه بجوشانید، سپس آن را سرد و برای شست‌وشوی بینی منفعت گیری کنید.
• برای حذف میکروب‌های آب از فیلترهایی با برچسب‌های «NSF 53»، «NSF 58» یا فیلترهایی با منافذی به‌اندازه ۱ میکرون یا کوچک‌تر منفعت گیری کنید. این چنین می‌توانید برای ضدعفونی‌کردن آب، از قرص یا مایع سفیدکننده کلر منفعت گیری کنید،‌ سپس بینی و سینوس‌هایتان را شست‌وشو دهید.
• اگر سپس از رفتن داخل آب شیرین علائمی چون تب یا سردرد داشتید، فورا به مراکز درمانی مراجعه کنید تا اگر دچار آمیب مغزخوار شده بودید، به‌شدت درمان اغاز بشود.

کلام آخر

بیماری ناشی از آمیب مغزخوار زیاد خطرناک و مهلک است، بعد اگر حس کردید امکان پذیر به این بیماری مبتلا شده باشید، فورا به پزشک مراجعه کنید. یقیناً این بیماری زیاد نادر است و بهترین روش برای دورماندن از این بیماری منفعت گیری‌نکردن از آبی است که به آلوده‌بودن آن شک دارید. به‌اختصاصی اگر در محیطی زندگی می‌کنید که آب‌وهوای زیاد گرم دارد، باید زیاد تر احتیاط کنید.