حالت فلو چیست؛ مزایا و معایب حالت غرقگی و روش رسیدن به آن
«من تماشای تو میکردم و غافل بودم کز تماشای تو خلقی به تماشای مناند.» این بیت توانایی حالت فلو را به زیباترین شکل توصیف میکند. هنگامی دچار کاری میشوید که برایتان دلنشین و لذتقسمت است و به گذر زمان یا آنچه در اطرافتان رخ میدهد دقت نمیکنید، در حال توانایی حالت فلو یا غرقگی هستید. در این مقاله، از منظر روانشناسی بازدید میکنیم فلو چیست، چرا تشکیل میبشود و آیا میتوان آگاهانه این حالت را برای انجام کارهای روزمره تشکیل کرد یا نه.
حالت فلو چیست؟
انجمن روانشناسی آمریکا تعریف مختصر و مفیدی برای فلو اراعه داده است:
حالت فلو یعنی توانایی عمیق درگیرشدن با فعالیتی لذتقسمت.
ویژگیهای غرقگی یا فلو
دکتر سیکسزنت میهالی (Csikszentmihalyi) اولین کسی می بود که درمورد حالت غرقگی سخن بگویید کرد. او او گفت حالت فلو ویژگیهایی دارد که برخی از آنها عبارتاند از:
- اعتدال چالشتوانایی: کارهایی که حالت غرقگی تشکیل میکنند، مقداری چالشبرانگیزند و ذهنتان را دچار میکنند، اما آنقدر سخت نیستند که از بعد انجامشان برنیایید.
- ترکیب عمل و آگاهی: همه دقت شما به کاری است که انجام میدهید.
- اهداف اشکار: شما دقیقا میدانید باید چه کاری انجام دهید.
- تمرکز: شما فقط روی کاری که انجام میدهید تمرکز کردهاید.
- حس کنترل: حس میکنید برای اتفاقاتی که در جریان انجام کار رخ میدهد، مسئولید.
- بیتوجهی به گذر زمان: زمان برایتان زیاد سریع سپری میبشود و به گذر آن توجهی ندارید.
- اشتیاق درونی: شما بهخاطر لذتی که از کار میبرید آن را انجام میدهید، نه بهخاطر تشویق دیگران یا نتیجه نهایی کار.
طبق معمول هنگامی در کاری غرق میشوید که به آن علاقه دارید و در انجام آن ماهرید. زمان توانایی غرقگی، امکان پذیر همه این نشانهها را نداشته باشید یا برخی از آنها را کمتر و برخی دیگر را زیاد تر توانایی کنید. این توانایی طبق معمول در فعالیتهای خلاقانهای چون نقاشی یا نوشتن یا ورزشهایی همانند تنیس، اسکی یا سوارکاری تشکیل میبشود.
دلایل تشکیل حالت فلو یا غرقگی
با این که نظریه فلو دهها سال پیش نقل شده، تحقیقات علوم اعصاب انجامشده در این عرصه جدیدند و دانشمندان تا این مدت دقیق نمیدانند که علت تشکیل حالت فلو در مغز چیست و شواهدی علمی برایش نیافتهاند.
بر پایه یکی از فرضیهها که سال ۲۰۰۴ نقل شده است، هنگامی فرد در کاری غرق میبشود، فعالیت بخشی از قشر پیشانی مغز او که مربوط به فعالیتهای انتقادی و خودکنترلکننده است، کمتر میبشود و فرد کارهایش را خودکار انجام میدهد. مطابق این فرضیه، حالت غرقگی چیزی همانند به قابلیت خلبان خودکار است.
فرضیه دیگر این است که حالت فلو توسط انتقالدهندههای عصبی تشکیل میبشود. هنگامی شما روی کاری کاملا متمرکز شدهاید و غرق کارید، بدن دوپامین و نوراپینفرین ترشح میکند. دوپامین بهخاطر تداوم در انجام کار به شما پاداش میدهد و حس رضایت و خوشحالی تشکیل میکند و نوراپینفرین نیز انرژی ملزوم برای ادامه کار و تمرکز را به شما میدهد. درنتیجه مغز شما به فعالیت متمرکز خود ادامه میدهد و به حالت فلو میرسد. دانشمندان علوم اعصاب میگویند برای پیداکردن علت دقیق و فهمیدن حالت فلو تحقیقات بیشتری ملزوم است.
مزایا و معایب حالت فلو چیست؟
غرقشدن در کار حس خوبی دارد و با رضایت همراه است، اما غرقگی بیشتر از حد هم امکان پذیر صدمهزننده باشد. در ادامه بازدید میکنیم مزایا و معایب حالت فلو چیست.
مزایای فلو
هنگامی غرق کاری هستید، در لحظه زندگی میکنید، دچار افکار نامربوط قبل و آینده یا پرش ذهنی نمیشوید و در لحظه حسوحال خوبی دارید. یقیناً دانشمندان بر این باورند که تاثییر مثبت فلو مختصرزمان است و سپس از مدتی از بین میرود، اما این تاثییر امکان پذیر اغاز حس مثبتی باشد که برای سلامت روان به آن نیاز دارید.
مطابق تحقیقات، حالت فلو برای مقابله با موقعیتهای بحرانی نیز کاربردی است. در دوران قرنطینه کرونا، ۵۱۱۵ نفر از ساکنان چین در یک نظرسنجی شرکت کردند. نتیجه نظرسنجی این می بود که غرقگی در کارهای موردعلاقه افراد استرس قرنطینه را افت داده است. افرادی که در این دوران غرق کار بودند، کمتر مرتکب رفتارهای ناسالمی چون مصرف الکل یا سیگار میشدند.
دیگر مزیتهای حالت فلو عبارتاند از:
معایب فلو
معایب فلو وقتی اشکار میبشود که غرق در فعالیتهای ناسالم شوید. افرادی که به بازیهای کامپیوتری، شبکههای اجتماعی یا حتی شوق اعتیاد دارند، زمان انجام این کارها حالت غرقگی را توانایی میکنند. هنگامی غرق در فعالیتی ناسالم میشوید، مغزتان دیگر به خطرات، ریسکها و جنبههای منفی آن توجهی نمیکند و فقط جستوجو حس لذت و رضایتی است که از انجام این کار به دست میآورید. برای مثال افرادی که زمان انجام ورزشهای خطرناک فلو را توانایی میکنند، امکان پذیر روزبهروز خطرهای بزرگتری را به جان بخرند و درنهایت به خودشان صدمه بزنند.
تفاوت حالت فلو و هایپرفوکوس چیست؟
هایپرفوکوس یکی از علائم بیشفعالی در بزرگسالان (ADHD) است. حالت فلو و هایپرفوکوس ویژگیهای مشترک تعداد بسیاری دارند و در هر دو، شخص غرق کار موردعلاقهاش میبشود، توجهی به محیط اطراف ندارد و گذر زمان را هم فهمید نمیبشود.
هایپرفوکوس بهمعنی تمرکز بیشتر از اندازه است که نتایج منفی به همراه دارد. هنگامی دچار هایپرفوکوس هستید، مدتی طویل به انجام یک کار ادامه میدهید. هایپرفوکوس نوعی غرقگی منفی است که زندگی شما را مختل میکند و به درمان روانشناختی یا دارویی نیاز دارد. افراد مبتلا به بیشفعالی طبق معمول هنگامی مشغول انجام کار موردعلاقهشان می باشند، دچار هایپرفوکوس خواهد شد.
حالت فلو نهتنها زندگی شما را مختل نمیکند، بلکه با تشکیل احساسات مثبت و رضایت از خود سلامت روان را هم بهبود میدهد و عملکردتان را بهتر میکند. فلو یا غرقگی امکان پذیر برای هر فعالیتی که ذهن شما را به چالش میکشد یا برایتان دلنشین است یا انجام آن پاداشی به همراه دارد، اتفاق بیفتد. حالت فلو نوعی غرقشدن در کار به روشای مثبت و اثرگذار است.
چطور به حالت غرقگی برسیم؟
بر پایه برخی از تحقیقات، تشکیل حالت فلو اختیاری نیست و به شخصیت و دیگر عوامل غیرقابلکنترل بستگی دارد. یقیناً کارشناسان و روانشناسانی که درمورد این حالت ذهنی تحقیق میکنند، پیشنهادهایی برای افزایش حالت فلو یا غرقگی اراعه خواهند داد که در ادامه، مهمترینشان را ذکر کردهایم.
۱. عوامل حواسپرتی را حذف کنید
هنگامی مشغول انجام کاری هستید، اگر مدام اعلانهای تلفن همراهتان توجهتان را جلب کنند یا هر چند دقیقه یک بار برای ریختن چای یا قهوه کار را متوقف کنید، هیچزمان داخل حالت فلو نمیشوید. برای این که غرق در کاری شوید، چند دقیقه اول را باید آگاهانه تمرکز کنید و به انجام کار متعهد بمانید؛ حواسپرتی در فرایند تمرکز و ضمانت شما اختلال تشکیل میکند و اجازه نمیدهد در کار غرق شوید.
۲. اهداف مشخصی تعیین کنید
اگر وسط انجام یک کار مکث کنید تا فهمید شوید سپس از آن باید چه کاری انجام دهید، نمیتوانید داخل حالت فلو شوید. پیش از اغاز کار، فعالیتهایی را که باید انجام دهید و هدفی را که باید به آن برسید اشکار کنید. سپس مشغول کارکردن شوید و دیگر مکث نکنید. هنگامی مکثی وجود نداشته باشد و تمرکز ادامه اشکار کند، کمکم در کارتان غرق میشوید و فهمید گذر زمان نخواهید شد.
۳. برای خود چالش تشکیل کنید
مرز تواناییهایتان را اشکار کنید و یک قدم از آن فراتر بروید. اگر کاری که انجام میدهید زیاد ساده باشد، خستهکننده میبشود و گذر زمان برایتان کند خواهد شد. اگر کاری که انجام میدهید بیشتر از اندازه سخت باشد و تا این مدت توانایی ملزوم برای به آخررساندن آن را به دست نیاورده باشید هم مضطرب میشوید و نمیتوانید تمرکز کنید. حد اعتدال بین این دو حالت فلو را تشکیل میکند؛ کار چالشبرانگیزی را انتخاب کنید که توانایی حل چالشهایش را داشته باشید.
۴. از فلوهای قبلی منفعت گیری کنید
اگر قبلا در کاری غرق شدهاید و توانایی فلو را دارید، مجدد این توانایی را تکرار کنید. برای مثال اگر هنگامی مشغول ورزش در باشگاهید، گذر زمان را فراموش میکنید و غرق در انجام حرکات ورزشی میشوید، این کار را آگاهانه تکرار کنید و از حس خوب غرقشدن در کار موردعلاقهتان لذت ببرید.۵. مدیتیشن و ذهنآگاهی را تمرین کنید
مدیتیشن حواس شما را متمرکز میکند و برای ورود به حالت جریان سودمند است. ذهنآگاهی هم به معنی زندگی در لحظه حال است؛ هنگامی ذهنتان دچار افکاری راجع به قبل و آینده شد، توجهتان را به لحظه حال و اتفاقاتی معطوف کنید که اکنون در جریاناند. مطابق تحقیقات، تمرین ذهنآگاهی منظم به ورزشکاران پشتیبانی کرده است تا در میانه انجام تمرینهایشان حالت فلو را توانایی کنند و کارکرد بهتری داشته باشند.کلام آخر
در این مقاله توضیح دادیم حالت فلو چیست و چطور میتوان به آن دست اشکار کرد. هنگامی در کاری غرق میشوید، دیگر به نتیجه آن فکر نمیکنید و فقط از انجام آن لذت میبرید. به همین خاطر است که میانه انجام کار و سپس از آن حس خوبی دارید و جستوجو توانایی مجدد این حالتید.
شما با چه کاری حالت فلو را توانایی میکنید؟ در قسمت دیدگاهها درمورد تواناییهایتان با ما سخن بگویید کنید.
راهکارهای مقابله با اضطراب اجتماعی و کمرویی را در این مجموعه صوتی یاد بگیرید؛
تا بتوانید شبکه ارتباطات اجتماعی خود را تحکیم کنید.