روغن سویا؛ خواص، زیان های و قیاس آن با روغن‌های دیگر

روغن سویا یکی از او گفت و گو‌برانگیزترین روغن‌ها در دنیای سلامتی است. برخی محققان می‌گویند این روغن حاوی اسیدهای چرب اشباع است و برای سلامتی مزایا تعداد بسیاری دارد. برخی دیگر نظر دارند روش تشکیل روغن سویا علتمی‌بشود مضراتی برای انسان داشته باشد. حقیقت چیست؟ با ما در این مقاله همراه باشید تا با خواص روغن‌ سویا آشنا شویم.

روغن سویا چیست؟

روغن سویا نوعی روغن مخصوص پخت‌وپز است که آن را از دانه‌های گیاه سویا می‌گیرند. سویا منبع غنی پروتئین گیاهی است و طعمی خنثی دارد. این روغن ارزان و یکی از پرمصرف‌ترین روغن‌های پخت‌وپز است. برای تهیه این روغن دانه‌های سویا را تمیز و خشک و پوسته آنها را جدا می‌کنند و فرایند روغن‌گیری اغاز می‌بشود. نقطه دود روغن سویا نزدیک به ۲۳۰ درجه سانتی‌گراد است.

نقطه دود دمایی است که بعد از آن روغن تجزیه و اکسید می‌بشود. کارشناسان تغذیه می‌گویند نباید در پخت غذا از نقطه دود روغن عبور کنیم. آنها نظر می‌کنند اگر دمای غذا در مرحله های طبخ زیاد است، از روغنی با نقطه دود بالا منفعت گیری کنید. روغن سویا یکی از روغن‌هایی است که نقطه دود بالایی دارد و به همین علت گزینه‌ای پرکاربرد برای آشپزی است. علاوه‌بر این، در رستوان‌های فست‌فود نیز از آن منفعت گیری می‌کنند.

قیمت غذایی روغن سویا

روغن سویا حاوی چربی‌های گوناگون و مواد مغذی دیگر است. شیوه روغن‌گیری بر مقدار مواد مغذی آن تأثیر دارد. برخی از ویتامین‌ها در طول فرایند پالایش از بین می‌روال. کارشناسان می‌گویند روغن‌هایی که با روش پرس سرد فراوری خواهد شد، مواد مغذی بیشتری دارند. مطابق تحقیقات دپارتمان کشاورزی آمریکا، قیمت غذایی ۱ قاشق غذاخوری روغن سویا به شرح زیر است:

خواص روغن سویا

۱. افت کلسترول

روغن سویا چربی‌های غیراشباع دارد. این چربی‌ها کلسترول بد (LDL) را افت و کلسترول خوب ‌(‌HDL) را افزایش خواهند داد. مطابق شواهد علمی، این روغن برای سلامتی سودمند است و بدون افزایش التهاب در بدن چربی خون را کم می‌کند. در سال ۲۰۲۱، محققان با انجام آزمایشی تأثیرات روغن سویا بر بدن را بازدید و اندازه ذرات کلسترول بد را اندازه‌گیری کردند. اندازه این ذرات شاخص مهمی برای پیش‌بینی گمان ابراز بیماری‌های قلبی است. بر پایه این آزمایش، روغن سویا کمتر از دیگر روغن‌ها ذرات کوچک کلسترول بد را افزایش می‌دهد، به این علت به گمان زیاد خطر کمتری برای سلامتی دارد.

۲. نگه داری سلامت قلب

افت کلسترول خون برای سلامت قلب سودمند است. یقیناً روغن سویا علاوه‌بر مهار کلسترول بد، مزایا فرد دیگر هم برای قلب دارد. این روغن حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ است و گمان آریتمی قلبی را افت می‌دهد. تحقیقات مختلفی در این عرصه انجام شده‌اند و مطابق این تحقیقات، شاخص امگا ۳ در افرادی که اضافه‌وزن دارند و روغن سویا منفعت گیری می‌کنند، زیاد تر از افرادی‌ است که روغن‌های دیگر مصرف می‌کنند.

۳. تنظیم قند خون

روغن‌ها منبع غنی چربی‌اند و چربی تاثییر کربوهیدرات‌ها در یک وعده غذایی را خنثی می‌کند. به همین علت روغن سویا هم همانند هر روغن فرد دیگر برای متعادل نگه‌داشتن قند خون سودمند است. این روغن تأثیری متفاوت با دیگر روغن‌ها برای نگه داری اعتدال قند خون ندارد، اما چربی‌های آن به بدن پشتیبانی می‌کنند که قند خون زیاد نشود.

۴. حاوی مواد مغذی مهم

مطابق تحقیقات، روغن سویا حاوی ویتامین‌های ‌K و E و مقداری اسیدهای چرب است که بدن انسان به آنها نیاز دارد. این روغن امگا ۳ و امگا ۶ نیز دارد. این ۲ ماده برای نگه داری سلامتی و پیشگیری از ابتلا بیماری‌های قلبی‌عروقی مفیدند. علاوه‌بر این، روغن سویا چربی اشباع‌شده دارد و مقدار چربی ترانسش کم است.

زیان های روغن سویا

روغن سویا فراوری پیچیده‌ای دارد. برای استخراج این روغن از حلال‌های گوناگون منفعت گیری می‌کنند. یکی از دغدغه‌های محققان در حوزه سلامت این است که آیا این روغن مضراتی برای بدن دارد یا خیر. آنها برای جواب به این سوال تحقیقات تعداد بسیاری انجام داده‌اند و مطابق این تحقیقات، روغن سویا مضراتی برای بدن دارد که در ادامه مطرحشان کرده‌ایم.

۱. خواص التهابی

یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها درمورد روغن سویا خواص التهابی آن است. بسته به مقدار مصرف شما، روغن سویا امکان پذیر علتالتهاب در بدن بشود. چربی‌های چند غیر اشباع این روغن به‌شکل اسیدهای چرب امگا ۶ می باشند. امگا ۶ طبق معمول خطرناک نیست، اما مقدار مصرف آن باید حساب‌شده باشد.

در قبل، رژیم غذایی انسان از ماهی‌های صیدشده، گوشت حیوانات شکارشده و چربی‌های طبیعی می بود. این مواد سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ می باشند. با گذر زمان و صنعتی‌شدن جوامع رژیم غذایی انسان نیز تحول کرد. هرچه غذاهای فراوری‌شده زیاد تر شدند، مقدار مصرف امگا ۶ نیز افزایش یافت. محققان می‌گویند نسبت مصرف امگا ۳ به امگا ۶ باید ۱۹ به ۲ باشد، اما امروزه زیاد تر مردم به نسبت ۱ به ۱۰ این دو اسید چرب را مصرف می‌کنند، یعنی ما نزدیک به ۲۰ برابر حد مجاز امگا ۶ می‌خوریم. این مقدار زیاد امگا ۶ در بدن تشکیل التهاب می‌کند و برای سلامتی زیان اور است.

۲. وجود آفلاتوکسین

آفلاتوکسین نوعی ترکیب سمی است که منشأ آن انواع کپک‌ها است. این ماده زیاد خطرناک‌ است و تاثییر منفی بر سلامتی انسان می‌گذارد. روغن سویا امکان پذیر حاوی مقدار بسیاری آفلاتوکسین باشد. این سم در بادام‌زمینی و ذرت نیز یافت می‌بشود. اگر مقدار بسیاری آفلاتوکسین داخل بدن بشود، سیستم ایمنی را سرکوب و در رشد اختلال تشکیل می‌کند و علتایجاد سرطان می‌بشود.

۳. اکسیداسیون روغن

هنگامی که روغن سویا در معرض گرما، نور یا اکسیژن باشد، اکسید می‌بشود. روغن اکسیدشده ترکیباب زیان اور و سمی تشکیل می‌کند. این ترکیبات بر طعم غذا و سلامت انسان تاثییر می‌گذارند. کارشناسان می‌گویند روغن سویا اسید چرب لینولئیک دارد. این اسید به اکسیداسیون حساس است، درنتیجه روغن سویا سریعتر از دیگر روغن‌ها اکسید می‌بشود.

۴. نحوه کشت نادرست

یکی دیگر از مشکلات روغن سویا نحوه کشت دانه‌های آن است. این دانه‌ها از نظر ژنتیکی اصلاح شده‌اند و در مرحله های رشد به آنها آفت‌کش اسپری می‌کنند. یکی از با اهمیت ترین آفت‌کش‌ها گلایفوسیت است. این ماده برای انسان خطرناک است و علتابراز مشکلات ایمنی و سرطان می‌بشود. علاوه‌بر این، التهاب بدن را افزایش می‌دهد و مقاومت آنتی‌بیوتیکی تشکیل می‌کند.

گلایفوسیت برای محیط‌زیست نیز زیان اور است. این سم آفت‌کش ترکیب میکروبی خاک را تحول می‌دهد و بر سیستم گوارش حیوانات و زندگی گیاهان تأثیر مخربی دارد.

۵. تأثیر منفی بر مغز

در سال ۲۰۲۰، آزمایشی روی موش‌ها انجام شد. مقصد این آزمایش بازدید تأثیرات روغن سویا بر کارکرد مغز می بود. محققان موش‌ها را به ۳ دسته تقسیم کردند و برای هرکدام رژیم غذایی متغیری در نظر گرفتند. دسته اول غذاهایی با روغن سویای معمولی می‌خوردند. دسته دوم غذاهایی با روغن سویایی که لینولئیک مقداری داشت و غذای دسته سوم حاوی روغن نارگیل می بود.

در این آزمایش، هر دو نوع روغن سویا در هیپوتالاموس مغز تغییرات ژنتیکی تشکیل کردند. این تغییرات متابولیسم، تنظیم دمای بدن، تشکیل انتقال‌دهنده‌های عصبی و کارکرد صحیح مغز را تحت‌تأثیر قرار دادند. محققان می‌گویند با این آزمایش نمی‌توانیم قطعی نتیجه بگیریم که روغن سویا بر مغز انسان نیز این چنین تأثیری دارد، اما خوب است در رژیم غذایی‌مان تنوع تشکیل کنیم و همیشه روغن سویا نخوریم.

قیاس روغن سویا با دیگر روغن‌ها

برای این که بدانیم کدام روغن برای سلامتی‌مان مفیدتر است، باید خواص روغن‌های گوناگون را بشناسیم و آگاهانه روغن خود را انتخاب کنیم. در ادامه، روغن سویا را با ۳ روغن پرکابرد قیاس می‌کنیم.

۱. قیاس روغن سویا با روغن زیتون

روغن زیتون قیمت غذایی بیشتری از روغن سویا دارد. چربی‌های تک غیراشباع و ویتامین E حاضر در روغن زیتون ۲ برابر روغن سویاست. روغن زیتون آنتی‌اکسیدان بسیاری دارد که التهاب را افت می‌دهد و برای سلامتی سودمند است.

نقطه دود روغن سویا بالاتر از روغن زیتون است، اما کارشناسان تغذیه می‌گویند این خاصیت چندان مهم نیست. اگر شما با دمای معقولی غذای خود را بپزید دیگر دلواپس سوختن روغن نخواهید می بود.

۲. قیاس روغن سویا با روغن کانولا

مقایشه روغن سویا با روغن کانولا چندان ساده نیست. هر دو روغن روش فراوری پیچیده‌ای دارند و تصفیه شده‌اند. کارشناسان تغذیه می‌گویند هر دو روغن نقطه دود بالایی دارند و حاوی ویتامین E می باشند. روغن سویا چربی چند غیراشباع بیشتری دارد و روغن کانولا چربی تک غیراشباع بیشتری دارد. در کل بهتر است از روغن‌هایی منفعت گیری کنید که کمتر تصفیه خواهد شد.

۳. قیاس روغن سویا با روغن نارگیل

کارشناسان می‌گویند روغن سویا را نمی‌توان با روغن نارگیل قیاس کرد، چون زیاد متفاوت‌اند. اسیدهای چرب روغن نارگیل تری‌گلیسریدهای زنجیره‌متوسط می باشند که بدن انسان آنها را متفاوت هضم و جذب می‌کند. روغن نارگیل امگا ۶ زیاد کمتری از روغن سویا و کانولا دارد که این یک مزیت مهم است.

سخن آخر

روغن سویا نوعی روغن ارزان حاوی اسیدهای چرب و ویتامین E است. این روغن طعم خنثی دارد و برای انواع پخت‌وپز می‌توان از آن منفعت گیری کرد. روغن سویا فوایدی برای بدن دارد و در کنار آن امکان پذیر مضراتی برای سلامتی نیز داشته باشد. اکنون که با مطالعه این مقاله از خواص این روغن مطلع شده‌اید، می‌توانید تصمیم بگیرید از آن در رژیم غذایی خود منفعت گیری کنید یا خیر.

اگر این مقاله برایتان سودمند بوده است، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و نظرات خود را برایمان بنویسید.

راه‌حل‌هایی برای این که هم قشنگ بمانیم هم سالم