کزاز چیست؛ از روش انتقال تا دریافت واکسن

اگر زخم باز داشته باشید یا حیوانی شما را گاز گرفته باشد، احتمالا پزشک برای شما واکسن کزاز تجویز کند. کزاز نوعی بیماری باکتریایی جدی است که جهت انقباض عضلات و مشکلات تنفسی می‌بشود. هر زخمی، هرچند کوچک، امکان پذیر عرصه‌ساز کزاز بشود. بااین‌حال، منفعت گیری از واکسن کزاز تا حدی جلوی این بیماری را می‌گیرد. اگر زخمی در بدنتان دارید و در ۵ سال قبل واکسن کزاز نزده‌اید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. می‌سوال کرد چرا؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا برایتان توضیح بدهیم.

کزاز چیست؟

کزاز نوعی عفونت جدی است که باکتری کلستردیوم تیتانی ایجادش می‌کند. میکروب کزاز در خاک، گردوغبار و کود، به‌خصوص کود اسب، زندگی می‌کند. یکی از راه های انتقال کزاز ورود باکتری به بدن از طریق بریدگی پوست است؛ سپس عفونت تشکیل می‌بشود. سم این باکتری بر سیستم عصبی تاثییر می‌گذارد و از هر ۱۰ فرد مبتلا به کزاز یک نفر جان خود را از دست می‌دهد. علائم بیماری ۳ روز تا ۳ هفته (طبق معمول ۱۴ روز) سپس از ورود باکتری به بدن ابراز می‌کنند. اگر علائم زیاد سریع ابراز کنند، به گمان زیاد عفونت شدید است. کزاز مسری نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌بشود.

چه افرادی زیاد تر در معرض ابتلا به این بیماری‌اند؟

هر فردی که در برابر کزاز ایمن نیست، امکان پذیر به آن مبتلا بشود به‌خصوص:

• افرادی که با خاک، اسب و گردوغبار محیطی سرو‌کار دارند؛
• معتادان تزریقی؛
• افرادی که به آسیا، آفریقای جنوبی یا آمریکا سفر می‌کنند؛
• افرادی با زخم‌های پرخطر مشکوک به باکتری کزاز.

زخم‌ پرخطر چیست؟

برخی از زخم‌ها مستعد رشد باکتری کزازند، از جمله:

• زخم‌های باز (شکستگی استخوانی که پوست را سوراخ می‌کند)؛
• سوختگی؛
• عفونت دندانی؛
• سوختگی یا زخمی که به مداخله جراحی نیاز دارد و جراحی‌اش زیاد تر از ۶ ساعت طول می‌کشد؛
• زخم یا سوختگی که قسمت قابل‌توجهی از بافت را از بین برده باشد؛
• سوختگی یا زخم با گندیدگی سیستمیک؛
• گازگرفتگی حیوانات؛
• هر نوع زخم نفوذپذیر همانند زخم خار گل سرخ؛
• زخم‌های آلوده‌شده به خاک، کود اسب یا اشیای خارجی همانند تکه‌های چوب.

علائم کزاز

علائم کزاز طبق معمول ۷ تا ۱۰ روز سپس از عفونت ابراز می‌کنند. هرچند با دقت به شرایط، امکان پذیر این زمان از ۴ روز تا ۳ هفته متغیر باشد.

کزاز علائم مختلفی دارد، از جمله:

• انقباض عضلانی که از فک و گردن اغاز می‌بشود؛
• ناتوانی در بازکردن دهان (فک پایین)؛
• مدفوع خونی؛
• گلودرد؛
• حساسیت به لمس؛
• مشکلات بلع؛
• مشکلات تنفسی؛
• تشنج‌های دردناک؛
• بی‌نظمی ضربان قلب.

عوارض کزاز

کزاز امکان پذیر جهت مشکلات جدی و عوارض کشنده‌ای بشود، از جمله:

• خفگی؛
• نارسایی تنفسی؛
• ذات‌الریه؛
• نارسایی شدید کلیه؛
• تعریق شدید؛
• سردرد؛
• ناتوانی در حرکت؛
• سختی خون بالا؛
• سختی خون پایین؛
• دعوا قلبی.

تشخیص کزاز

طبق معمول تشخیص با معاینه فیزیکی و بازدید سابقه پزشکی همانند تزریق واکسن کزاز انجام می‌بشود و تشخیص کزاز از طریق تست‌های آزمایشگاهی سخت است.

درمان کزاز

کزاز نوعی بیماری تهدیدکننده زندگی است و اگر سریع درمان نشود، گمان دارد بیمار بمیرد. کزاز درمان‌های مختلفی دارد، از جمله بستری‌شدن در بیمارستان و دریافت:

• آنتی‌توکسین‌هایی به‌نام ایمونوگلوبین کزاز برای خنثی‌کردن سم کزازی که در گردش است و تا این مدت به بافت عصبی نچسبیده است؛
• داروهای ضدتشنج همانند دیازپام؛
• آرام‌کننده عضلانی همانند باکلوفن؛
• مسدودکننده عصبی‌عضلانی؛
• آنتی‌بیوتیک‌ها؛
• پنی‌سیلین، مترونیدازول یا تتراسایکلین؛
• تنفس مصنوعی برای مشکلات تنفسی شدید؛
• واکسن (داشتن کزاز شما را ایمن نمی‌کند و باید واکسن آن را دریافت کنید).

بهترین راه افت گمان ابتلا به کزاز دقت به نکات ایمنی برای پیشگیری از جراحت‌های پوستی است. برای مثال زمان باغبانی، دستکش دست‌تان کنید. این چنین برای زخم‌های کثیف یا زخم‌های نفوذپذیر همانند زخم خار گل سرخ پیشنهاد‌های پزشکی را انجام دهید. این چنین با دقت به آخرین مرحله واکسن شما، امکان پذیر پزشک تزریق بوستر کزاز را پیشنهاد کند.

واکسن کزاز

در برخی کشورها، واکسن کزاز به‌صورت ترکیب با دیگر واکسن‌های مربوط به بیماری‌های شدید و کشنده تزریق می‌بشود. این واکسن‌های ترکیبی با دقت به سن تزریق خواهد شد. برای درمان زخم مستعد کزاز امکان پذیر پزشک واکسن دوگانه دیفتری و کزاز را تجویز کند.

نحوه اثرگذاری واکسن کزاز

این واکسن که در زبان عامه به آن آمپول کزار هم می‌گویند، حاوی باکتری کشته‌شده یا غیرفعال‌شده است که با تحریک سیستم ایمنی جهت عکس العمل آن می‌بشود. چون باکتری زنده نیست، شما دچار کزاز نمی‌شوید، اما واکسن با واردکردن سم کزاز به بدن شما جهت می‌بشود که سیستم ایمنی آنتی‌بادی تشکیل کند. آنتی‌بادی‌ها پروتئینی‌هایی می باشند که با باکتری‌های عامل بیماری خاص مبارزه می‌کنند. وقتی که واکسن کزاز می‌زنید، بدن شما می‌تواند از شما در برابر باکتری کلستردیوم عامل کزاز محافظت کند.

نکات مهم درمورد واکسن کزاز

قبل از تزریق واکسن کزاز باید چند مسئله را در نظر بگیرید و به پزشک خبر دهید، از جمله:

• تب بالای ۳۸٫۵ درجه در روز واکسیناسیون؛
• عکس العمل جدی به واکسن در قبل؛
• اختلالات خون‌ریزی؛
• مشکلات عصبی؛
• سندروم گیلن باره؛
• جراحی پیوند تازه؛
• مصرف کورتیکواستروئیدها، داروهای درمان سرطان یا داروهای سرکوب سیستم ایمنی؛
• حساسیت شدید به هر چیزی؛
• بارداری.

انواع واکسن کزاز

واکسن کزاز انواع مختلفی دارد، از جمله:

• واکسن سه‌گانه کزاز-دیفتری-سیاه‌سرفه؛
• واکسن دوگانه کزاز-دیفتری.

واکسن کزاز برای کودکان

زمان‌بندی واکسن کزاز در ایران به این صورت است:

• در ۲، ۴، ۶ و ۱۸ماهگی و این چنین در ۲سالگی واکسن سه‌گانه کزاز-دیفتری-سیاه‌سرفه تزریق می‌بشود.
• سپس از تزریق ۲سالگی، هر ۱۰ سال یک بار واکسن کزاز تجدید می‌بشود.

واکسن کزاز برای بزرگ‌سالان

مصونیت به کزاز به‌مرور زمان افت می‌یابد و به همین خاطر دریافت دوز بوستر ملزوم است. این چنین دریافت دوره واکسن کزاز به هر فردی که در قبل واکسن دریافت نکرده است نظر می‌بشود.

واکسن کزاز در بارداری

تزریق واکسن ترکیبی دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه در سه‌ماهه سوم بارداری یا بلافاصله سپس از تولد نوزاد نظر می‌بشود. افراد در دوران شیردهی هم می‌توانند این واکسن سه‌گانه را دریافت کنند. برای اطلاعات زیاد تر با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض جانبی واکسن کزاز

واکسن‌های دیفتری، کزاز و هر عامل بیماری‌زای فرد دیگر ایمن می باشند و هرچند امکان پذیر عوارض ناخواسته‌ای داشته باشند. این عوارض طبق معمول خفیف‌اند، از جمله:

• درد، قرمزی یا ورم در ناحیه تزریق؛
• توده یا گره موقت در محل تزریق که به درمان نیاز ندارند و سپس از چند هفته از بین می‌رود؛
• تب خفیف؛
• سرگیجه؛
• گرفتگی عضلانی؛
• تغییرات بینایی؛
• لرز؛
• افت اشتها؛
• خستگی؛
• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• اسهال؛
• بی‌قراری، گریه، خواب‌آلودگی و خستگی در کودکان.

عوارض زیاد نادر واکسن کزاز

• نوریت بازویی (درد شدید شانه و بالای بازو)؛
• عکس العمل حساسیتی شدید.

اگر عوارض جانبی واکسن کزاز پیش‌بینی‌نشده، پایدار یا شدید بودند و شما را دلواپس کردند، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

افت عوارض واکسن کزاز

عوارض جانبی واکسن کزاز طبق معمول خفیف و موقتی‌اند و به درمان نیاز ندارند. بااین‌حال، مراقبت سپس از واکسن کزاز و برخی از گزینه‌های درمانی عوارض جانبی واکسن را افت خواهند داد، از جمله:

• نوشیدن آب و مایعات زیاد؛
• افت لباس در کودکان و نوزادان؛
• مصرف پاراستامول با نظر پزشک؛
• قراردادن پارچه سرد روی محل تزریق.

شما بگویید

شما چه مقدار با میکروب کزاز آشنایی دارید؟ آیا واکسن کزاز را دریافت کرده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید توانایی و نظرتان را در تکه ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این نوشته را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.